Nhận diện dược liệu phương pháp tiếp cận bằng hình ảnh

Tác giả: ZhongZhen Zhao

              HuBiao Chen

Biên dịch: Bộ môn Thực vật - Trường đại học Dược Hà Nội và các cộng sự

Nội dung:

Do đặc điểm lịch sử và địa lý, môn Y học cổ truyền Việt Nam có quan hệ chặt chẽ với Trung y, bởi cùng dựa trên nền tảng lý luận như các thuyết Âm – dương, Ngũ hành…Với mối quan hệ này, rất nhiều dược liệu đang được dùng trong các bệnh viện y học cổ truyền, phòng chẩn trị Đông y, các công ty dược phẩm phải nhập dược liệu từ Trung Quốc.

Mặc dù vậy, việc phân biệt các loại dược liệu được nhập khẩu từ Trung Quốc rất khó khan, mù mờ, kể cả dựa trên cảm quan và dựa trên các kỹ thuật phân tích hiện đại. Nguyên nhân chính là do sự đa dạng loại cây cỏ, cũng như sự khác biệt về địa lý của Trung Quốc. Điều này có thể dẫn đến nhầm lẫn, giả mạo các vị dược liệu khi nhập khẩu, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng, tính ổn định của sản phẩm.

Để khắc phục tình trạng này, nhiều công trình nghiên cứu ở Việt Nam đã được thực hiện, dẫn đến sự ra đời các sách giáo khoa, phổ biến kiến thức về cây thuốc. Dược điển Việt Nam có mô tả các cây thuốc và vị thuốc có nguồn gốc Việt Nam và nhập từ Trung Quôc. Tuy nhiên, các bản mô tả bằng đoạn văn và hình vẽ còn đơn giản chưa đủ để phân biệt các dược liệu này.  Việc giám định dược liệu dựa trên phản ứng hoá học mang tính định tính và định lượng không đơn giản, do mỗi dược liệu đến từ nhiều vùng khác nhau, lại có những dược liệu có tên chung nhưng từ nhiều loài khác nhau, nhưng lại thiếu các nghiên cứu đầy đủem một cách có hệ thống về chúng vì nhiều lý do khác nhau như chưa đủ thời gian, thiếu kinh phí , nhân lực… Việc phân tích định lượng cũng không phải phép màu để giám định và xác định chất lượng các dược liệu do một dược liệu có rất nhiều hợp chất hoá học dẫn đến nhiều hoạt chất khác nhau mà phần chúng ta biết lại quá ít ỏi. Việc xác thực các dược liệu dựa trên chất đánh dấu cũng gặp khó khan do người bán có thể trộn lẫn, tẩm các chất này vào dược liệu.

Nắm vững cách phân biệt dược liệu dựa trên hình dáng bên ngoài là nền tảng cơ bản để giám định dược liệu Trung Quốc. Nhận diện đại thể là đánh giá đặc điểm bên ngoài của dược liệu bằng cách nhìn, sờ, ngửi , nếm, thử bằng nước với lửa. Do phương pháp này dựa trên kinh nghiệm được tích luỹ của các thầy thuốc trong lịch sử, nó còn được gọi là phân biệt dựa trên kinh nghiệm.

“Nhận diện dược liệu: Phương pháp tiếp cận bằng hình ảnh” ghi lại 429 dược liệu thường dùng ở Trung Quốc (bao gồm cả các loại thuốc liên quan), sử dụng Dược điển Trung QUốc (2010) kết hợp với điều tra thị trường trong nước và quốc tế làm cơ sở để xác định danh pháp. Thông tin chi tiết với mỗi dược liệu gồm danh pháp, nguồn gốc, cách thu hoạch, xử lý sau thu hoạch, công năng và tính vị, đăvj điểm nhận diện đại thể và thuốc phiến. Phần ghi chú làm sáng tỏ các thuật ngữ quan trọng, thuật ngữ kỹ thuật được lựa chọn dùng trong quá trình phân biệt dược liệu truyền thống của Trung Quốc. Ngoài ra còn phần tham khảo tên thông qua mục lục bính âm và các mục lục được sắp xếp theo tên khoa học của vị thuốc và tên khoa học của cây thuốc.

Đồng thời, nhóm tác giả dựa trên kinh nghiệm nhiều năm nghiên cứu thực địa và thực nghiệm liên quan dược liệu, tổng hợp thông tin về thương mại, tài liệu và kỹ thuật, mổ xẻ từng chi tiết. Cuốn sách minh hoạ trực quan mỹ thuật và khoa học trong việc nhận diẹn đại thể dược liệu một cách dễ học, dễ nhớ, dễ phổ biến, bổ sung cho tình trạng thiếu minh hoạ trong tài liệu hiện nay. 

Cuốn sách này có thể giúp các nhà khoa học trong lĩnh vực dược liệu, các giảng viên biên soạn sách giáo khoa về dược liệu, các thầy thuốc Y học cổ truyền, các nhà cung ứng dược liệu đang hoạt động tại các doanh nghiệp thận chí là những người yêu thích và có thói quan dử dụng dược liệu như là thức ăn, đồ uống hằng ngày phân biệt và lựa chọn rõ ràng hơn vị dược liệu mong muốn. 

Tinh Hoa Xanh trân trọng giới thiệu tới bạn đọc!

Bạn đọc có thể tham khảo thêm nhiều bài viết giới thiệu các sách YHCT khác trên Fanpage Sách YH cổ truyền (www.facebook.com/Sachyhctvdl/)

Ngoài ra, các bạn có thể xem một số sản phẩm khác trên kênh Youtube Tinh Hoa Xanh: (https://www.youtube.com/channel/UC8k6B5jcrX4e1df6SCJx_qQ/featured)