Theo Đông y, nguyên nhân gây nên cảm mạo thường có 2 yếu tố: chính khí và tà khí.
Chính khí (sức đề kháng) của cơ thể giảm sút; tà khí (mầm bệnh) như phong, hàn, thấp, thử, nhiệt xâm nhập cơ thể. Trong đó, chính khí đóng vai trò rất quan trọng. Với quan điểm “chính khí tồn nội, tà bất khả can (cơ thể có đủ sức đề kháng thì mầm bệnh không thể xâm nhập và gây nên bệnh), Đông y cho rằng để phòng tránh cảm mạo một cách hữu hiệu, cần phải thực hành đồng thời nhiều biện pháp dưới đây.
Phòng tránh tà khí xâm nhập cơ thể
- Giữ nếp sinh hoạt điều độ, tránh làm việc quá sức, chú ý đảm bảo giấc ngủ, giữ gìn môi trường sống và vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thuận theo sự biến đổi của khí hậu, thời tiết mà thay đổi nếp sinh hoạt cho phù hợp nhằm tăng cường khả năng thích ứng của cơ thể đối với môi trường tự nhiên.
- Mặc ấm và giữ ấm vùng hầu họng, nhất là khi thời tiết thay đổi. Nơi ở nên thông thoáng và tiếp xúc được nhiều với ánh sáng mặt trời. Trên mỗi mét vuông nhà có thể dùng 5ml dấm chua và 15g bạc hà cho vào nồi không đậy nắp, đóng hết các cửa rồi đun lên để xông, làm liên tục 3 ngày để giúp cho người ngủ hoặc nghỉ ngơi trong phòng ngăn ngừa được dịch cảm cúm. Hoặc có thể dùng các loại tinh dầu hương nhu, bạc hà, ngải cứu, thương truật, long não... xông phòng để tiêu độc. Theo Đông y, có như vậy thì mới chủ động phòng tránh được tà khí xâm nhập và nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
- Giữ cho đời sống tinh thần, tình cảm luôn luôn cân bằng, lạc quan và thư thái. Cổ nhân cho rằng: tâm hồn, tình cảm khoáng đạt, bình thản, không thái quá thì sức khoẻ sẽ tốt và bệnh tật không phát sinh.
Day, ấn huyệt nghinh hương giúp ngừa cảm mạo.
Phương pháp tập luyện ngừa cảm mạo
- Thường xuyên ra ngoài hoạt động, không nên suốt ngày ở trong phòng kín có máy lạnh, tuỳ theo tuổi tác và thể chất mà lựa chọn các phương pháp tập luyện thể dục thể thao, khí công dưỡng sinh, tự xoa bóp và day bấm huyệt phù hợp. Để phòng ngừa cảm mạo có hiệu quả cao, cần đặc biệt chú ý một số biện pháp sau đây:
- Tập thở theo phương pháp dưỡng sinh cổ truyền: Chọn tư thế ngồi hoặc nằm, lưỡi uốn chạm nhẹ vào hàm ếch, thả lỏng toàn thân tuần tự từ đầu, gáy, thân, tay, chân... Tập trung ý nghĩ vào huyệt đan điền (vùng dưới rốn). Tiếp đó, thở sâu bằng bụng theo nguyên tắc “sâu, dài, đều đặn và nhẹ nhàng”, có nghĩa là khi hít vào thì bụng phình lên, khi thở ra thì bụng thót lại. Thở ra bằng miệng, hít vào bằng mũi. Thời gian thở ra dài bằng 1 - 2 lần thời gian hít vào. Làm đều đặn mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm và chiều tối, sau đó tăng dần lên tuỳ theo thời gian và thể chất của mỗi người.
- Mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm ngủ dậy và trước khi đi ngủ tối, xoa 2 bàn tay vào nhau cho nóng lên rồi xát dọc lồng ngực theo chiều lên xuống rồi khum bàn tay vỗ ngực, mỗi động tác 20 lần. Tiếp đó, dùng hai ngón tay cái day ấn huyệt phong trì (ở chỗ lõm dưới xương chẩm, bên ngoài khối cơ nổi sau cổ, khi ấn có cảm giác tức nặng, mỗi bên một huyệt) trong 1 phút; dùng ngón tay giữa hoặc ngón trỏ day ấn huyệt nghinh hương (từ chân cánh mũi ngang ra, huyệt ở trên rãnh mũi mép) trong 1 phút sao cho đạt cảm giác tê tức lan lên hai cánh mũi và gò má là được; dùng ngón cái bàn tay phải day ấn điểm đau nhất giữa hai ngón cái và ngón trỏ của tay trái (vị trí huyệt hợp cốc) trong nửa phút rồi ngược lại. Cuối cùng, dùng hai ngón tay giữa nhét vào hai lỗ mũi, nhẹ nhàng xoay tròn phải trái 200 vòng rồi vuốt dọc từ huyệt ấn đường (ở điểm giữa của đoạn nối hai đầu lông mày) xuống huyệt nghinh hương.
Dược thiện trị cảm mạo
- Nên ăn uống điều độ, cân bằng, đủ chất và đảm bảo vệ sinh, không ăn nhiều đồ sống lạnh, không để lâm vào tình trạng quá đói hoặc rối loạn tiêu hoá. Tuỳ theo điều kiện thời tiết và thể chất mà trọng dụng các loại rau quả, thực phẩm có tác dụng phòng ngừa cảm mạo như tía tô, kinh giới, hương nhu, gừng tươi, hành, tỏi, bạc hà, rau thơm, rau húng... Có thể sử dụng một số món ăn bài thuốc như sau:
- Tỏi 100g, gừng tươi 100g, dấm 500ml. Gừng tươi rửa sạch thái mỏng, tỏi tách nhánh bỏ vỏ, cho cả hai thứ vào ngâm với dấm trong 30 ngày. Mỗi ngày, sau khi ăn uống 10ml dấm thuốc hoặc ăn gừng và tỏi cùng với các món ăn với lượng vừa phải.
- Hoắc hương tươi 10g, lá tía tô tươi 10g, lá bạc hà tươi 10g, ba thứ rửa sạch đem sắc hoặc hãm uống như trà.
- Cam thảo 3g, phòng phong 6g, hai thứ nghiền nhỏ, hãm với nước sôi uống trong ngày.
- Vỏ bạch dương 20g, thái vụn, hãm với nước sôi uống thay trà.
- Bạc hà tươi 60g, phục lan tươi 30g, hoắc hương tươi 30g, ba thứ rửa sạch, sắc hoặc hãm uống thay trà trong ngày.
- Quán chúng, hoàng cầm mỗi thứ 500g, kim ngân hoa 240g, cam thảo 120, tất cả phơi khô, tán vụn rồi chia thành nhiều túi, mỗi túi 20g, mỗi lần dùng 1 túi hãm uống thay trà. Loại trà này có thể dùng để phòng bệnh cho mọi người trong thời gian có dịch cảm cúm.
- Quán chúng và thương truật lượng bằng nhau, tán vụn, mỗi lần dùng 30g hãm uống thay trà.
- Hoắc hương, tử tô, kinh giới, bạc hà mỗi thứ 8g và lá trà 5g, tất cả đem sắc hoặc hãm với nước sôi uống thay trà.
BS. Thanh Hà
