Không đơn giản chỉ là massage, xoa bóp giúp chống lại sự mệt mỏi, như một bác sĩ, người xoa bóp, bấm huyệt giỏi cho các vận động viên, những người tập luyện thể thao cần có kiến thức, kỹ thuật, sự cần cù,... và đặc biệt là có “bàn tay vàng” cùng một năng khiếu thiên phú mà không phải ai cũng có.
Xoa bóp bấm huyệt trong thể dục thể thao được áp dụng trong các hoạt động thể dục thể thao với mục đích hoàn thiện thể lực và chuẩn bị cho các người tập, vận động viên thực hiện tốt các bài tập trong điều kiện căng thẳng, trong các hoạt động thể lực khác nhau. Xoa bóp bấm huyệt giúp cho vận động viên giữ được sự ổn định, tự tin và nâng cao khả năng vận động trước, trong và sau các buổi tập, các trận đấu, chống lại sự mệt mỏi, phòng ngừa và chữa trị những trường hợp chấn thương thể chất, tinh thần xảy ra trong quá trình tập luyện, thi đấu. Vậy xoa bóp bấm huyệt là gì, tác dụng như thế nào trong thể dục thể thao?
Xoa bóp: Là thủ thuật sử dụng bàn tay của người xoa bóp tác động vào da, cơ, xương khớp của người được xoa bóp với một lực nhất định theo mục tiêu đã chọn trong thể dục thể thao làm góp phần cải thiện, nâng cao sức bền, khả năng tập luyện cũng như nâng cao thành tích khi thi đấu, nhất là thi đấu đỉnh cao hoặc điều trị bệnh lý về tâm thể khi có căng thẳng, chấn thương xảy ra trong quá trình tập luyện, thi đấu. Nên chú ý luyện bàn tay là chính. Có rất nhiều thủ thuật xoa bóp trong thể dục thể thao, trong đó có 2 thủ thuật chính đó là xoa và bóp:
Xoa là tác động thông qua da theo hướng nhất định để đạt mục tiêu đã chọn trong quá trình tập luyện hay thi đấu.
Bóp là ngón cái 1 bên, các ngón còn lại 1 bên với lực ép nhất định để đạt mục tiêu là cải thiện sức khỏe, năng lực hay thành tích tập luyện, thi đấu…
Để xoa bóp giỏi phải luyện cách để sử dụng bàn tay điêu luyện và có lực nhất định trong quá trình xoa bóp trong thể dục thể thao.
Bấm huyệt: là thủ thuật sử dụng ngón tay để tác động lên huyệt đã chọn. Trong bấm huyệt có nhiều thủ thuật nhưng chú ý thủ thuật sử dụng lực ngón tay là chính và phải biết vị trí, tác dụng của huyệt mà mình sử dụng trong quá trình bấm huyệt trong thể dục thể thao.
Bấm: là từ chung để chỉ sử dụng các thủ thuật của từng ngón tay trong quá trình thao tác tập luyện hay thi đấu...
Huyệt: là một điểm trên cơ thể mà người xưa đã mô tả và xác định để thông qua đó chẩn đoán và điều trị bệnh. Nên phải nhớ tên huyệt, xác định đúng vị trí, ý nghĩa và biết tác dụng của mỗi huyệt cũng như phối hợp các huyệt lại với nhau để đạt mục tiêu đã chọn trong quá trình tập luyện hay thi đấu. Trong thể dục thể thao cần lưu ý huyệt đó là a thị huyệt hay thiên ứng huyệt.
Người được xoa bóp bấm huyệt có thể cảm nhận người xoa bóp bấm huyệt cho mình có nhiệt tình hay không, có tập trung hay đang lơ là nghĩ về chuyện khác, đang nóng giận hay đang buồn phiền, là người chu đáo cẩn thận hay hời hợt…
Người làm công việc xoa bóp bấm huyệt qua đôi tay của mình mà cảm nhận thông qua da của người tập, các vùng cơ cứng mềm, ấm hay lạnh, có bị đau vùng đó hay không? Đau này mới đau hay đau lâu rồi hoặc đau tái đi tái lại nhiều lần; cảm nhận hướng đi của từng thớ cơ, các bó cơ lớn nhỏ, sự sắp xếp của da cơ xương khớp tại mỗi vùng, cảm nhận các cấu trúc tự nhiên của cơ thể hay chấn thương trong tập luyện, thi đấu để điều chỉnh thủ thuật xoa bóp, bấm huyệt cho phù hợp…
Xoa bóp bấm huyệt không phải là công việc dễ dàng, bên cạnh học tập thì năng khiếu trong cảm nhận là điều không phải ai cũng có được và chính nó là điều làm nên một người làm xoa bóp bấm huyệt giỏi.
Xoa bóp bấm huyệt trong thể dục thể thao bao gồm các loại xoa bóp sau:
- Xoa bóp bấm huyệt tập luyện: được thực hiện xen kẽ trong các buổi tập bổ trợ và các buổi tập điều chỉnh. Mục đích là chuẩn bị cho người tập, các vận động viên đạt được kết quả cao trong khoảng thời gian ngắn mà tiết kiệm sự tiêu hao năng lượng, thể lực, nâng cao năng lực vận động và nâng cao khả năng phát triển thể lực.
- Xoa bóp bấm huyệt khởi động: được tiến hành trước giờ tập luyện hoặc thi đấu và xen kẽ giữa từng đợt thi đấu. Xoa bóp bấm huyệt khởi động cũng như hoạt động cơ bắp có tác dụng nâng cao tính hưng phấn của hệ thần kinh trung ương, tăng cường năng lực hoạt động của các hệ chức năng của cơ thể đi vào trạng thái chuẩn bị làm việc như tim, phổi, cơ và những hoạt động phản xạ.
Xoa bóp bấm huyệt khởi động kéo dài từ 10 - 30 phút, phụ thuộc vào môn thể dục thể thao, trọng lượng cơ thể và những đặc điểm riêng của người tập, vận động viên.Xoa bóp bấm huyệt khởi động có thể thực hiện trước khi khởi động chuyên môn cùng với khởi động hoặc sau khi khởi động. Tùy theo từng môn thể dục thể thao mà có thể thay đổi một phần khởi động cho phù hợp. Trong khi tiến hành xoa bóp bấm huyệt khởi động, cần sử dụng những động tác có ảnh hưởng tốt nhất đến hệ tuần hoàn máu trong cơ và trong các khớp xương.
- Xoa bóp bấm huyệt hồi phục: xoa bóp bấm huyệt hồi phục sức khỏe là phương pháp có hiệu quả để xóa bỏ mệt mỏi và nâng cao khả năng vận động, hoạt động thể lực nhằm mục đích phục hồi một cách nhanh chóng tối đa những chức năng khác nhau của cơ thể. Xoa bóp bấm huyệt hồi phục áp dụng trong quá trình tập luyện hay giữa sự chuyển tiếp các dụng cụ, giữa những buổi tập nếu như trong ngày tiến hành 2 hay 3 lần tập, trong thi đấu, sau đợt thi đấu đầu tiên hoặc sau khi thi đấu. Xoa bóp bấm huyệt hồi phục nhằm loại bỏ sự căng thẳng tâm lý, làm giảm sự căng cơ, phục hồi khả năng làm việc của cơ thể.
Xoa bóp bấm huyệt hồi phục trong khi nghỉ giải lao với thời gian ngắn (từ 3 - 5 phút). Trong những lúc giải lao giữa các hiệp thi đấu, việc xoa bóp bấm huyệt hồi phục cho người tập, các vận động viên là điều rất cần thiết nhằm nâng cao khả năng tập luyện cũng như nâng cao thành tích thi đấu. Xoa bóp bấm huyệt hồi phục giúp người tập, vận động viên giảm trương lực cơ, loại bỏ ức chế tâm lý, nâng cao năng lực tập luyện, thi đấu, giúp giảm đau khi bị chấn thương.Khi xoa bóp bấm huyệt hồi phục nên dùng các thủ thuật xoa bóp bấm huyệt nhẹ nhàng thư giãn.
Xoa bóp bấm huyệt trong thể dục thể thao có thể sử dụng 1 phương pháp hoặc kết hợp với các phương pháp khác (thủy liệu pháp, tắm hơi,…) để nâng cao sức khỏe, nâng cao năng lực tập luyện, thi đấu. Xoa bóp bấm huyệt phải được theo dõi chặt chẽ bởi những người có chuyên môn, tránh sử dụng không đúng chuyên môn, tay nghề ảnh hưởng đến sức khỏe người tập luyện và ảnh hưởng thành tích của các vận động viên.
Trong thể dục thể thao mỗi môn tập luyện, môn thi đấu, mỗi chấn thương có những thủ thuật xoa bóp bấm huyệt riêng nên hết sức thận trọng trong sử dụng thủ thuật như tập trung vào nhóm cơ nào, huyệt nào, thủ thuật nhanh chậm, hưng phấn hay ức chế để đạt được hiệu quả tập luyện, thi đấu. Việc được đào tạo bài bản và đầy đủ để trang bị nhiều mặt về kiến thức, kỹ năng, có chứng chỉ chuyên môn, thái độ cầu thị, ham học hỏi giúp người xoa bóp bấm huyệt trong thể dục thể thao có năng lực nhất định đáp ứng yêu cầu ngày càng cao, đa dạng trong các hoạt động tập luyện, thi đấu thể dục thể thao phong phú như hiện nay.
BS.CKII. Huỳnh Tấn Vũ
