SINH ĐỊA
Sinh địa (Can địa hoàng) và Thục địa là vị thuốc thu hái đã được bào chế từ rễ củ của cây Địa hoàng.
Tên khoa học: Rhemannia glutinosa Libosch
Họ Hoa mõm chó: Scrophulariaceae
Thành phần hóa học: Mannit, rhemanin, đường khử, irdoid (Catalpol..., caroten.)....
SINH ĐỊA 生 地
1. Tính vị qui kinh:
- Sinh địa tươi: Vị đắng, tính hàn.
- Sinh địa đã chế biến: Vị ngọt đắng, tính lương. Vào 3 kinh Tâm, can, thận.
2. Tác dụng:
Bổ âm, thanh hoả, lương huyết, sinh tân dịch.
Chủ trị: Trị lao thương như ho lâu ngày, rối loạn thần kinh thực vật do lao (phế âm hư); trừ ứ huyết, đái ra huyết; bổ ngũ tạng, thông huyết mạch, tăng khí lực, sáng mắt.
Liều dùng: 12 - 24 - 64 gam/ 24 giờ.
Kiêng kỵ: Không dùng cho người tỳ vị hư hàn và thấp nhiệt.
3. Cách bào chế: Có hai phương pháp
3.1. Phương pháp chế theo Dược điển Việt Nam. Đào, thu lấy rễ củ, rửa sạch, để ráo nước. Sấy từ từ (50 - 60 °C) đến khi củ mềm, cắt ngang thấy thịt củ có màu đen, dính, vị hơi ngtọ thì sấy nhanh đến khi khô kiệt.
3.2. Phương pháp chế biến theo kinh nghiệm.
Chế biến theo 3 giai đoạn.
3.2.1. Giai đoạn 1 (sấy)
Củ địa hoàng sau khi thu hoạch, rũ sạch đất (không được rửa cũng như không đào lúc trời mưa), phân loại to nhỏ, rải riêng từng loại, sấy nhẹ từng loại. Ngầy đầu sấy ở nhiệt độ 35 - 40°C, đến khi vỏ khô se. các ngày sau sấy ở nhiệt độ 50 - 60°C đến khi củ mềm dẻo, thịt củ có màu đen (5 - 7 ngày) thì lấy ra.
3.2.2. Giai đoạn 2 (ủ)
Rải Sinh địa đã chế ở trên ra sàn, ủ kín bằng bao tải đến khi có lớp mốc trắng mọc đều, thịt củ đen bóng, có chất dịch đen dính, củ dẻo thì lấy ra (củ mềm và nhũn như chuối chín).
3.2.3. Giai đoạn 3 (Sấy)
Củ sinh địa ở trên được cho sấy ngay ở nhiệt độ 50 - 60°C đến khi khô kiệt.
* Tiêu chuẩn thành phẩm
Khô kiệt, củ phải mềm dẻo, thịt củ có màu đen bóng và có chất dịch dính, vị ngọt hơi đắng, không mốc mọt.
Loại to từ 16 - 30 củ/ kg, loại nhỏ từ 40 - 60 củ/ kg.
Độ ẩm an toàn không quá 18%.
* Chú ý: Củ nhỏ quá thì để nấu lấy nước sắc đặc tẩm vào Thục địa.
4. Bảo quản
Lấy đất phù sa hay đất sét khô tán nhỏ mịn, rây qua rồi đổ vào cái nong. Cho Sinh địa vào chà lăn cho củ tròn đều, chú ý đừng để củ dài dễ gãy. Cho vào thùng đậy kín, để nơi khô ráo.
Tổng hợp
