Phương pháp - Mục đích chế biến Dược liệu

Dược liệu thường là thực vật, động vật, giới xác, muốn thành thuốc phải qua nhiều công đoạn; công  đoạn từ thu hái Dược liệu đến thuốc chín thường gắn với sản xuất thủ công (rửa, thái, phơi, sao…) nên gọi công đoạn này là “Chế biến đông dược” (bào chế ẩm phiến); từ thuốc chín thành các sản phẩm cung cấp trực tiếp cho bệnh nhân, gắn với sản xuất công nghiệp, có yêu cầu đảm bảo vệ sinh và an toàn cao nên gọi là “Bào chế đông dược” (bào chế tễ). Bào chế đông dược là chỉ các thao tác làm sạc, thái, cắt, bào, sao tẩm để có thuốc phiến với quy cách nhất định, phù hợp cho các công đoạn: điều phối, bào chế và điều trị, đảm bảo dùng thuốc an toàn và hiệu quả. Có thể chia nội dung công tác chế biến làm hai công đoạn:

• Chế biến sơ bộ: Chế biến ngay sau khi thu hái với các công đoạn: chọn lựa, rửa sạch, phơi hay sấy khô. Sau khi chế biến, Dược liệu còn ở dạng thô (thuốc sống).
• Chế biến phức tạp: Tiến hành chế biến từ dạng thô qua các công đoạn: bào thái, sao, tẩm… để thành dạng thuốc chín hay gọi là thuốc phiến. Từ dạng thuốc này làm nguyên liệu để bào chế các dạng thuốc thành phẩm: cao, đơn, hoàn, tán, phiến…và thuốc sắc (bào chế tễ). Công đoạn này rất quan trọng, nó quyết định chất lượng thành phẩm và công hiệu của thuốc.

Mục đích của chế biến:

•  Các động tác chọn lựa, loại bỏ tạp chất có lần trong Dược liệu, loại bỏ các bộ phận không cần thiết, bộ phận bị sâu mọt để cho vị thuốc được tinh khiết, đạt yêu cầu sử dụng.
• Qua các công đoạn chế biến làm cho Dược liệu dễ thái mỏng, dễ tán bột, khi sắc hoặc nấu hoạt chất dễ hòa tan. Thuốc dễ bảo quản hơn, thuận tiện cho việc bào chế các dạng thuốc.
• Chế biến phức tạp: chủ yếu tăng cường công hiệu, hạ thấp độc tính, giảm tác dụng phụ cũng như chuyển biến của thuốc, làm cho thuốc đi thẳng vào các bộ phận cần đến trong cơ thể.

CTQ sưu tầm