Rau, củ được xếp trong dạng thức ăn tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, phần lớn trẻ nhỏ thường không thích ăn những loại thức ăn này. Không chỉ tại Việt Nam, phụ huynh ở nhiều nước khác cũng rất “đau đầu” khi muốn con mình ăn rau củ.
Một nghiên cứu gần đây do TS. Jane Lanigan thuộc ĐH bang Washington ở Vancouver cho thấy việc phụ huynh biết cách khuyến khích trẻ phù hợp có thể giải quyết vấn đề “đau đầu” này.
Rau củ là nhóm thức ăn trẻ hay chê
Nhiều báo cáo cho thấy phần lớn trẻ em từ 4 đến 8 tuổi thường không đạt được khuyến cáo về lượng thức ăn tốt cho sức khỏe mỗi ngày, đặc biệt là rau, hạt. Một trong những nguyên nhân chính là phụ huynh gặp khó khăn trong việc nói với con về những loại thức ăn này.
Nghiên cứu của TS. Lagigan trên gần 90 trẻ ở độ tuổi mẫu giáo với 4 loại rau trái cây ít được trẻ ưa thích gồm: cà chua, ớt chuông, đậu lăng và hạt quinoa.
Nghiên cứu cho thấy phụ huynh lặp đi lặp lại những câu giải thích về lợi ích của thức ăn trong lúc trẻ đang ăn giúp trẻ có khuynh hướng ăn những món này dễ hơn và thích những món ăn này hơn sau 6 tuần.
Vài trong những câu giải thích được dùng trong nghiên cứu là “đậu giúp con chạy nhanh và nhảy cao hơn con nhé”, “con có biết rau và trái cây giúp con không bị bệnh không hả con”…
Xét ra kiểu này tại Việt Nam cũng có phụ huynh áp dụng, ví dụ như “ăn cà rốt sẽ chạy nhanh như thỏ”. Tuy nhiên, những câu kiểu như “ăn cái này nhiều sẽ trở thành siêu nhân”, “uống sữa này sẽ trở thành nhà vô địch” có vẻ được ưa chuộng hơn. Rất tiếc là những câu này không có trong nghiên cứu trên nên không biết hiệu quả ở mức độ nào.
Điều khác biệt là trong nghiên cứu chỉ sử dụng câu bình luận về lợi ích cụ thể của thức ăn đối với bản thân đứa trẻ trong khi ở Việt Nam, lợi ích mang tính cao siêu và trừu tượng hơn.
Một số trường hợp biếng ăn khám tại bệnh viện thường gặp phụ huynh có biểu hiện căng thẳng, lo lắng và giận dữ mỗi khi cho con ăn, dẫn đến việc ép trẻ ăn bằng bạo lực. Điều này dĩ nhiên sẽ làm con sợ ăn và mang lại tác dụng ngược.
Tuyệt đối không nên cho trẻ vừa ăn vừa chơi đồ chơi, vừa ăn vừa xem TV, vừa ăn vừa đi chơi ngoài đường…
Nguyên tắc giúp trẻ ăn ngon miệng và đúng cách
Cho trẻ ăn thức ăn phù hợp theo lứa tuổi:
Trẻ nhỏ nên cho bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời để nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Trẻ từ 6 tháng tuổi nên tập cho bé ăn dặm (ăn bổ sung) những loại thực phẩm cần thiết theo khuyến cáo của chuyên gia dinh dưỡng, cụ thể nên cho trẻ ăn đủ 4 nhóm thực phẩm cần thiết gồm nhóm bột - đường, nhóm đạm - thịt, tôm, cua, cá, trứng…, nhóm chất béo - dầu, mỡ và nhóm thực phẩm cung cấp vitamin và khoáng chất từ nguồn rau xanh và trái cây tươi.
Trẻ 8 tháng 12 tháng tuổi nên tập cho trẻ ăn những thức ăn đặc hơn như cháo, bún, phở, hủ tíu hoặc cơm nát… để trẻ phát triển khả năng nhai vì đây là giai đoạn bé đang mọc răng.
Không nên ép trẻ ăn quá nhiều:
Đây là tâm lý chung của các bậc phụ huynh vì mong muốn con mình tăng cân tốt và muốn con mình “luôn tròn trịa”mới là bé khỏe - bé đẹp. Điều này rất dễ làm cho trẻ sợ ăn uống dẫn đến tình trạng biếng ăn tâm lý rất khó chữa trị.
Phụ huynh nên để con trẻ ăn theo khả năng của mình, cho trẻ chọn những thức ăn mà trẻ thích, những trẻ khó ăn uống phụ huynh nên“chia nhỏ bữa ăn”giúp trẻ vẫn ăn đủ lượng thức ăn cần thiết mà hệ tiêu hóa của trẻ lại không bị quá tải.
Khuyến khích trẻ hạn chế ăn những thức ăn chế biến nhanh (fast food) hoặc chứa nhiều đường ngọt như bánh humberger, bánh pizza, khoai tây chiên, gà rán, nước ngọt các loại, bánh kẹo ngọt, sô cô la… nên chọn những loại thức ăn có lợi cho sức khỏe của trẻ như khuyên trẻ ăn thêm nhiều rau xanh, các loại trái cây tươi và bổ sung đủ nguồn nước cho cơ thể để đảm bảo sức khỏe và dễ tiêu hóa.
Động viên trẻ tăng cường hoạt động thể lực:
Đây là cách giúp trẻ có một cơ thể dẻo dai và việc ăn uống của trẻ cũng trở nên dễ dàng hơn vì trẻ vận động nhiều sẽ mau đói và có cảm giác ăn uống ngon miệng hơn, mỗi ngày nên khuyến khích trẻ rèn luyện thể lực khoảng 30 phút bằng những động tác tập luyện phù hợp với lứa tuổi của trẻ như đạp xe đạp, bơi lội, đá bóng trong sân, đi bộ với cha mẹ…
Với những trẻ lớn nên khuyến khích trẻ tham gia hoạt động“nấu nướng”trong bếp cùng với cha mẹ vừa tạo điều kiện giúp trẻ vận động và là cơ hội giúp trẻ hiểu hơn về giá trí dinh dưỡng từ các món ăn, làm trẻ hứng thú hơn với việc ăn uống của mình.
Tạo không khí gia đình trong bữa ăn của trẻ:
Phụ huynh nên duy trì không khí bữa ăn gia đình cùng với trẻ, điều này giúp trẻ tập dần các kỹ năng ăn uống như tập cho trẻ cầm muỗng đũa, tập cho trẻ biết tự đút ăn, tập cho trẻ kỹ năng giao tiếp trên bàn ăn cùng với người lớn… Nhiều công trình nghiên cứu khoa học có giá trị đã chứng minh khi trẻ ăn chung với gia đình trong không khí đầm ấm trẻ thường ăn được nhiều hơn, phát triển các giác quan và trí não một cách hoàn thiện nhất.
Nên duy trì không khí bữa ăn gia đình cùng với trẻ
Cho trẻ ngồi đúng cách khi ăn: đây là cách giúp cho hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động tốt nhất, phụ huynh nên chọn cho trẻ một ghế ngồi thẳng lưng có phần dựa phía sau, ghế trẻ ngồi phải ngang tầm với vị trí thức ăn để trẻ có thể ăn uống dễ dàng. Ghế ngồi phù hợp sẽ giúp các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa giãn nở tối đa làm cho thức ăn nhanh chóng được tiêu hóa và hấp thu, giúp trẻ tránh được những phiền toái do đầy hơi, chướng bụng hoặc tình trạng rối loạn tiêu hóa gây ra.
Những thói quen nên tránh khi cho trẻ ăn
- Thời gian ăn của trẻ không nên kéo dài quá 30 phút.
- Không nên cho trẻ ăn những thức ăn mà trẻ bị nôn ói khi đã ăn.
- Không cho trẻ ăn quá no hoặc không nên ép trẻ khi trẻ không muốn ăn thêm.
- Không nên cho trẻ ăn hoặc uống những loại thực phẩm chứa nhiều đường ngọt trước khi ăn bữa ăn chính.
- Tuyệt đối không nên cho trẻ vừa ăn vừa chơi đồ chơi, vừa ăn vừa xem TV, vừa ăn vừa đi chơi ngoài đường… vì sẽ làm giảm khả năng nhận biết các loại thức ăn và ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa ở trẻ.
Tóm lại, phụ huynh có thể giúp con thích ăn những thức ăn như rau, trái cây bằng cách nói với con về lợi ích cụ thể của thức ăn đó lặp đi lặp lại nhiều lần.Những hình thức đe dọa, cưỡng bức để con ăn sẽ tạo ra tác dụng ngược lại.
Mẹo cho trẻ thích ăn rau củ
-Nếu trẻ chưa có đủ răng hàm để nhai cần phải cắt nhỏ, băm nhuyễn, nấu mềm rau củ... trước khi cho trẻ ăn.
-Rau lá nấu chín vớt ra từ nồi canh gia đình có thể được cắt nhỏ hơn trước khi cho trẻ ăn. Và nên cho trẻ ăn rau lá non, mềm, ít xơ dai trước.
-Hãy tập ăn lúc đầu chỉ một ít rau củ... sau đó tăng dần lượng lên và hãy bắt đầu bằng món rau mà trẻ thích.
-Trẻ khó ăn rau cùng lúc với cơm. Hãy cho trẻ ăn cơm xong rồi hãy ăn canh rau không, vì có thể lúc đầu trẻ chỉ nhai được những thức ăn đồng dạng.
-Trẻ thường nghi ngại khi mẹ đưa cả một muỗng rau to trước mặt. Hãy thử rửa sạch tay trẻ, cho trẻ tự bốc vài cọng rau lên cho vào miệng.
- Người chế biến cũng lưu ý chế biến món rau ngon, có thể ăn kèm nước sốt để chấm dễ ăn, hoặc món trẻ yêu thích, giấu rau khéo léo vào các thức ăn khác, khen ngợi khi trẻ tự giác ăn rau, hấp dẫn hình thức.
ThS.BS. PHẠM MINH TRIẾT, KS. TRIÊU THỊ NGỌC ĐIÊP
