Nhớ lại năm 1972, hồi ấy tôi ở giáp biên giới Campuchia trong điều kiện thiếu thốn, ít có thuốc đánh răng thường xuyên. Mùa khô năm ấy, đơn vị tát được rất nhiều cá, ăn cả tuần không hết. Do vệ sinh răng miệng kém nên răng hàm trên và dưới hai bên đau nhức, lung lay khó chịu, chỉ muốn nhổ ngay. Nhưng không làm sao nhổ được!
Tôi định sáng mai báo cáo cấp trên sang biên giới Cămpuchia tìm cây xương rồng để chữa. Hy vọng sẽ tìm được cây ấy, mong chữa khỏi đau. May quá, gặp anh cán bộ quân đội người miền Nam đi công tác qua, nghe vậy, anh bảo: “Không cần phải đi xa cả ngày đường như thế, mà chắc gì đã khỏi được?”. Anh gọi tôi đi theo cùng ra khỏi lán trại khoảng 500m tìm cây Lấu. Anh hướng dẫn tôi dùng vỏ, lấy dao cạo như cạo tinh tre hoặc cạo cây giang chẻ lạt gói bánh, cho ít muối ngậm cùng chừng 15 phút rồi nhổ bỏ ngậm miếng khác. Anh khuyên tôi nên ngậm vào buổi tối, ít tiếp xúc nói chuyện để khỏi bị ảnh hưởng lúc ngậm thuốc. Tuy chưa có muối nhưng tôi muốn ngậm ngay để hạn chế đau nhức. Về lán, tôi làm theo anh hướng dẫn. Tối hôm ấy, tôi ngậm hai lần. Sáng mai dậy không thấy đau nhức nữa. Tôi ngậm tiếp một vài lần. Một tuần sau, răng tôi chắc lại. Tôi nhớ nhất là cây Lấu này lá vàng, có nhiều gân nổi, trông giống cây Bông trang. Tôi tự đặt tên là cây Lấu lá vàng. Theo dược sĩ Diệu Phương cho biết: đó là cây Lấu núi, có tên khoa học là Psychotria montana BL, thuộc họ Cà phê (Rubiaceae) cùng họ cây Bông trang.
Cây Lấu núi mọc hoang nhiều ở núi đồi nước ta, Cămpuchia, Lào. Trồng làm cảnh cũng đẹp lại kết hợp để làm thuốc. Theo kinh nghiệm dân gian, nó có tác dụng giảm đau, kháng viêm. Ngâm rượu để trị đau nhức chân tay hoặc sưng bầm do vấp ngã; Sắc uống trị sốt.
Theo cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của giáo sư Đỗ Tất Lợi thì cây Bông trang trắng cũng được gọi là cây Lấu, Bời lời, Bồ chát… với tên khoa học là Psychotria reevesii Wall. Rễ được dùng làm thuốc chữa đau răng, đau viêm tai. Tôi chưa áp dụng chữa đau răng bằng rễ cây này. Ngoài ra, còn một số cây Lấu mang tên Lấu đực, Lấu cái, Lấu ông, Lấu bà.
Cho đến nay đã 35 năm, hàm răng của tôi vẫn chắc. Để phòng sâu răng, tôi ngâm vỏ Lấu với rượu nặng, tuần ngậm một hai lần. Nơi có sẵn cây này thì nên ngậm vỏ tươi với muối. Một cây thuốc nhớ lâu vì tác dụng lớn, lại không mất tiền mua.
Đây là bài thuốc rất hay do “đồng đội truyền”, xin được cám ơn anh bộ đội miền Nam và hy vọng anh xem bài này trên Cây thuốc quý để cho tôi biết tên và địa chỉ.
Tôi xin được cảm ơn tạp chí Cây thuốc quý là cầu nối giúp bạn đọc, người bệnh… có được những thôn tin quý báu để phgòng chữa bệnh cho mình và cộng đồng.
Đinh Đăng Minh (CTQ số 97)
