Ít có loài thực vật nào như cây Sen mà toàn bộ các bộ phận của cây đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
Lá Sen non với tên thuốc là Hà diệp có tác dụng giải nhiệt, cầm máu, an thần, lợi thấp. Gương sen gỡ hết hạt, dùng sống hoặc sao cháy tồn tính, tên thuốc là Liên phòng có tác dụng cầm máu, bổ huyết, điều kinh; ngó Sen là thân rễ, thắt khúc từng đoạn của cây Sen có tác dụng tốt trong điều trị các trường hợp chảy máu như chảy máu cam, đại tiện ra máu, sốt xuất huyết, rong kinh, băng huyết...
Hoa Sen có tác dụng an thần, cầm máu, chống viêm, trừ thấp. Hạt Sen bổ tỳ, dưỡng tâm, cố tinh, chữa cơ thể suy nhược, kém ăn, mất ngủ, kiết lỵ, di mộng tinh, khí hư. Tâm Sen an thần, thanh tâm, điều nhiệt, chữa mất ngủ, tâm phiền, khát nước, thổ huyết... Hải Thượng Lãn Ông đã nhận định “Cây Sen đượm khí thơm trong lành của trời đất nên củ, lá, hoa, tua, vỏ, quả, ruột đều là vị thuốc”.
Một số bài thuốc thường dùng:
Chữa mất ngủ: lá Sen non 50-100g rửa sạch, thái nhỏ, ép lấy nước uống làm nhiều lần trong ngày. Dùng khô 50g hãm hoặc sắc uống.
Chữa băng huyết, chảy máu cam: lá Sen tươi 40g, rau Má sao 12g, thái nhỏ, sắc uống làm 2 lần trong ngày.
Chữa suy nhược cơ thể ở người bị viêm phế quản mạn tính: Tâm sen 10g; Đan bì, Ý dĩ, Sinh địa, Bạch thược, Đảng sâm mỗi vị 12g; Quy bản, Mạch môn, Ngũ vị tử mỗi vị 10g; Trần bì, Chích cam thảo mỗi vị 6g; Đại táo 4 quả. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa tiểu đường: Tâm sen 8g; Thạch cao 20g; Sa sâm, Thiên môn, Mạch môn, Hoài sơn, Bạch biển đậu, Ý dĩ mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa ho ra máu: Ngó sen 20g, Bách hợp 20g, Cỏ nhọ nồi 10g, thái nhỏ, phơi khô, sắc uống 2 lần trong ngày.
Chữa nôn ra máu, kinh nguyệt không đều: Ngó sen 20g, Củ gấu (rang cháy) 12g tán bột mịn, trộn với Mật ong hoàn viên bằng hạt đỗ đen. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 viên với nước ấm.
Chữa sốt xuất huyết: Ngó sen 30g, Rau má 30g, Mã đề 20g. Tất cả để tươi, sắc uống.
Chữa rong huyết: Hoàng cầm, A giao, Sơn chi tử, Địa du, Ngó sen mỗi vị 12g; Quy bản 24g, Mẫu lệ 20g, Sinh địa 16g, Địa cốt bì 10g, Cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa tiểu tiện ra máu: Ngó sen, Tiểu kế, Mộc thông, Bồ hoàng sao, Đạm trúc diệp, Sơn chi tử mỗi vị 12g; Sinh địa 20g, Hoạt thạch 16g, Chích cam thảo 6g, Đương quy 6g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa băng huyết: Ngó sen sao, Tam lăng, Nga truật, Huyết dụ, Bồ hoàng sao mỗi vị 8g; Bách thảo sương 6g. Sắc uống.
Chữa rong huyết: Gương sen (sao cháy tồn tính), Rau má (để tươi), Kinh giới (sao đen) mỗi vị 20g; Ngải cứu (sao đen), Cỏ nhọ nồi (để tươi), Bách thảo sương mỗi vị 12g. Sắc uống làm 2 lần trong ngày.
Hoặc dùng bài: Gương sen đốt tồn tính, hoa Phù dung lượng bằng nhau, tán bột, trộn đều. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g với nước cơm.
Món ăn thuốc:
Trị ho ra máu: Ngó sen 30g, bột Tam thất 3g, trứng gà tươi 1 quả. Ngó sen thái mỏng, đánh đều cùng bột Tam thất trứng gà, thêm 100ml nước hấp cách thủy cho chín, ăn nóng.
Thuốc bổ tỳ vị, giúp tiêu hóa, giảm mệt mỏi, mất ngủ, miệng khô, háo khát: Ngó sen tươi 150g, gạo nếp 50g, đường phèn vừa đủ, thêm nước nấu cháo.
Chữa chứng nóng trong, cồn cào, tiểu buốt, tiểu rắt: Ngó sen 30g, củ Sinh địa 30g, cho vào máy xay sinh tố, lấy nước, thêm ít muối, vài giọt chanh, uống mát.
Giải độc rượu: Ngó sen (khô) 12g, sắc uống.
Chữa chảy máu cam: Ngó sen, lá Hẹ ép lấy nước, hâm nóng, uống.
Chữa đầy bụng, tiêu chảy: bột Ngó sen, gạo tẻ nấu thành cháo, chia ăn trong ngày.
Lương y Vũ Quốc Trung
