Cây Mã liên thảo hay còn gọi là cây Cỏ roi ngựa, Mã tiên thảo có tên khoa học là Verbena officinalis L.Họ Cỏ roi ngựa : VERBENACEAE
Mô tả thực vật
Cây thảo, sống dai, mọc thành bụi, cao 30 – 60 cm. Thân vuông, mọc đứng có lông. Lá mọc đứng xẻ thành thuỳ hình lông chim không đều, mép có răng cưa, phiến lá men theo cuống đến tận gốc.
Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành bông hoặc chuỳ, dài 20 cm, phân nhánh nhiều; lá bắc có mũi nhọn, hoa nhỏ mọc sít nhau, mầu lam tím nhạt; đài có 5 răng nhỏ, có lông; tràng có ống hình trụ hơi cong, 5 cánh có lông ở họng; nhị 4 hai dài, 3 ngắn, đính vào phần trên của ống tràng; bầu nhắn, có 4 ô, mỗi ô chứa 1 noãn.
Quả nang, có 4 nhân; hạt nhỏ.
Mùa ra hoa quả: tháng 3 – 9.
Bộ phận dùng
Phần trên mặt đất lúc cây đang có hoa, phơi hoặc sấy khô.
Tính vị, công năng
Cỏ roi ngựa có vị đắng, tính hơi mát, vào 2 kinh: can và tỳ, có tác dụng hoạt huyết, tán ứ, thông kinh, thanh nhiệt, sát trùng, giải độc.
Công dụng
Cỏ roi ngựa được dùng chữa tử cung tích huyết, sốt rét mạn tính, hạ bộ lở ngứa, chướng bụng, sưng vú, mụn nhọt, kinh nguyệt không thông, khí hư, lỵ ra máu, ho ra máu, chảy máu cam, phù và chống khối u trên dương vật.Ngày dùng 6 – 12g dược liệu khô (tương ứng 25-50g cây tươi). Có thể giã cây tươi vắt lấy nước uống, bã đắp chữa mụn nhọt, sưng vú. Còn dùng nước sắc để uống và rửa chữa lở ngứa hạ bộ.
Ở Ấn Độ, nhân dân sử dụng Cỏ roi ngựa làm thuốc hạ sốt, làm săn và trị giun sán. Cao Cỏ roi ngựa dùng trong các bệnh về gan và túi mật. Lá tươi là chất gây sung huyết để trị thấp khớp, làm mau lành vết thương. Một thuốc bôi dẻo từ Lá cỏ roi ngựa để trị viêm tử cung; Rễ cỏ roi ngựa chữa lao hạch và rắn cắn. Cỏ roi ngựa còn được dùng để diệt côn trùng, chữa sốt cho gia súc.
Ở các nước bán đảo Đông Dương, Trung Quốc, Đài Loan, Triều Tiên, Cỏ roi ngựa dùng để trị cảm lạnh, sốt, viêm, rói loạn đường tiêu hoá, bệnh về đường ruột, tử cung, tiết niệu. Ngoài ra, Cỏ roi ngựa dùng sau khi đẻ làm thuốc lọc máu, giúp sổ rau và điều trị phù, thiếu máu, trướng bụng, sung huyết và giải độc do sâu bọ cắn. Dùng ngoài, Cỏ roi ngựa làm thuốc rửa để trị bệnh về da, vết thương, áp xe và khối u. ở Thái Lan, Cỏ roi ngựa dùng để chữa các bệnh viêm gan, vàng da, túi mật; cảm lạnh, sốt, viêm phế quản và rối loạn tâm thần. Lá đắp ngoài trị thấp khớp, vết thương và eczema.
Ở châu Âu, y học truyền thống sử dụng phần trên mặt đất của cây làm dễ tiêu, lợi tiểu nhẹ. Ngoài ra, nó còn là thuốc bổ, lợi sữa, điều kinh, tẩy, hạ sốt, ra mồ hôi, trị giun sán, chống chảy máu, chống co thắt, chống bệnh scorbut, làm thuốc súc miệng, trị bệng về họng và viêm miệng; tẩm bông gạc đắp để chữa loét, vết đứt hay va đập, trĩ; áp dụng tại chỗ làm dịu, hết ngứa, những bệnh về da, cháy nắng, bỏng.
Ở châu Phi, Cỏ roi ngựa dùng trị eczema mạn tính, viêm phế quản va kinh nguyệt không đều.
(CTQ số 98)
