Dây đau xương
Tên khác: Thân cân đằng
Tên khoa học: Tinospora sinensis (Lour.) Mer. (T.to-mentosa Miers), thuộc họ Tiết dê MENISPERMACEAE.
Mô tả: Dây leo bằng thân quấn dài 8-10m. Thân màu xám, lúc đầu có lông sau nhẵn, có lỗ bì sần sùi. Lá mọc so le, hình tim, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông tơ, gân lá hình chân vịt. Hoa màu vàng lục, mọc thnahf chùm ở nách lá, có lông màu trắng nhạt. Quả hình bầu dục hoặc tròn, khi chín có màu đỏ.
Sinh thái: cây mọc rải rác trong rừng hỗn giao, rừng rụng lá ở độ cao 300-900m, cũng được trồng bằng những đoạn thân vào đầu mùa mưa.
Phân bố: Quảng Ninh, Hà Nội, Ninh Bình, Kon Tum, Gia Lai, Campuchia, Lào, Trung Quốc, Neepan, Ấn Độ...
Bộ phận thường dùng: Dây và lá, thường gọi là thân cân đằng. Khi dùng làm thuốc, thu hái thân già, thái nhỏ, phơi khô, dùng sống hoặc tẩm rượu sao, có thể thu hái quanh năm.
Thành phần hóa học: Trong dây Đau xương có nhiều Alcaloid, trong cây có một glucosid phenolic là tinosinen. Trong cành cây có 2 chất là dinorditerpen glucosid là tinosinesid A và tinosinesis B. Dây Đau xườn có tác dụng chống viêm, ức chế hoạt tính gây co thắt cơ trơn của histamin và acetylcholin trong thí nghiệm ruột cô lập. Còn có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương, có tác dụng hiệp đồng với thuốc ngủ, an thần, lợi niệu.
Tính vị và tác dụng: Vị hơi đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, thư cân hoạt lạc, thư cân chỉ thống...
Công dụng: Thường dùng chữa sốt rét, phong thấp, chứng đau nhức gân cốt, đau dây thần kinh hông, đòn ngã tổn thương và để bổ sức. Lá tươi cũng dùng để đắp lên những chỗ gân cốt đau nhức và trị rắn cắn.
Cách dùng: Mỗi ngày dùng 15-30g đun sôi làm nước uống, có thể ngâm rượu uống, dùng riêng hoặc phối hợp với hạt Cốt khí và Đậu đen xanh lòng, hoặc ngâm rượu với tỉ lệ 1/5, uống ngày 3 lần, mỗi lần 1 cốc nhỏ.
Đơn thuốc:
Đau dây thần kinh hông: Dây đau xương, Lấu bò, Kê huyết đằng, Ngũ vị, Kim ngân, mỗi vị 15g, đun sôi lấy nước uống
Phong thấp gân xương đau nhức, chân gối rũ mỏi: Dây đau xương, Bưởi bung, Đơn gối hạc, Cỏ xước, Rễ gấc, mỗi vị 20-3-0g, sắc uống.
Đòn ngã tổn thương hoặc đi lại nhiều sưng chân hoặc sưng đau đầu gối: Lá dây Đau xương giã nát, chế rượu (hoặc thay bằng Giấm, Đồng tiện)
Chữa rắn cắn: Lá Dây đau xương 1 nắm, giã nát lấy nước cốt uống, bã dùng đắp (Bách gia trân tàng)
Lá dây đau xương 20g, lá Thài lài 30g, lá Tía tô 20g, Rau sam 50g. Dùng tươi giã nhỏ, vắt nước uống, bã đắp
Nguồn: Tổng hợp cuốn Từ điển cây thuốc Việt Nam, Bài thuốc hay từ Cây thuốc quý, TS. Võ Văn Chi)
