Đông trùng hạ thảo là một giống nấm mọc ký sinh trên ấu trùng của một loài sâu thuộc họ Cánh bướm, do nấm và sâu cộng sinh với nhau.
Mùa đông, ấu trùng nằm dưới đất bị bào tử nấm Cordiceps chinensis nhiễm vào, hút hết chất dinh dưỡng làm cho con trùng chết khô. Đến mùa hạ, nấm sinh cơ chất (stroma) mọc chồi khỏi mặt đất nhưng gốc vẫn dính liền vào đầu con sâu, nên được gọi là Đông trùng hạ thảo.
Những tác dụng hữu hiệu:
Y học hiện đại đã tiến hành nhiều nghiên cứu đối với Đông trùng hạ thảo, cho thấy thảo dược này có những công hiệu dưới đây:
1. Nâng cao khả năng miễn dịch: Người dùng Đông trùng hạ thảo khả năng miễn dịch nâng cao đến 80%, đối với suy giảm miễn dịch hoặc chức năng tạo máu, chứng ung thư… có tác dụng hỗ trợ điều trị.
2. Phòng trị viêm nhiễm đường hô hấp: Đông trùng hạ thảo có một chuỗi tác dụng bổ phế ích thận, chỉ huyết (cầm máu) hóa đàm, giãn cơ trơn phế quản, tăng kích thích tố tuyến thượng thận, vì vậy, đối với việc cải thiện viêm phế quản mạn tính người cao tuổi, hen suyễn, khí phế thũng, bệnh tim phổi… đạt tác dụng giảm nhẹ triệu chứng, kéo dài thời gian tái phát bệnh.
3. Chống oxy hóa, chống mỏi mệt, nâng cao khả năng vận động: Cơ thể sau khi vận động hoặc lao lực, trong bắp cơ sẽ tích tụ nhiều acid lactic và những chất cặn bã khác. Đông trùng hạ thảo giúp tăng tuần hoàn máu, nhanh chóng đào thải chất gây hại ra ngoài.
Bên cạnh đó, sau khi vận động và lao lực, gốc tự do trong cơ thể gia tăng, sản phẩm sau cùng là malondialdehyde (MDA) mang độc tính tế bào, là nguyên nhân chính gây ra mỏi mệt. Sau khi dùng Đông trùng hạ thảo, MDA giảm xuống, cho thấy Đông trùng hạ thảo ức chế chất béo oxy hóa, giảm bớt sản sinh gốc tự do, đảm bảo chức năng bình thường của màng tế bào. Thể hiện ra tác dụng chống oxy hóa, chống mỏi mệt, nâng cao khả năng vận động tốt hơn.
4. Giảm mỡ máu, chống rối loạn nhịp tim: Đông trùng hạ thảo làm giảm hàm lượng triglyceride, cholesterol và protein trong máu, từ đó chống hình thành huyết khối. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc cho biết: Tổng hiệu suất điều trị rối loạn nhịp tim và tăng huyết áp đạt trên 70%, tổng hiệu suất giảm cholesterol đạt 76,2%.
5. Bổ thận tráng dương: Đông trùng hạ thảo làm tăng hàm lượng Cortisol, tăng bài tiết kích thích tố tuyến thượng thận, do vậy có tác dụng bổ thận tráng dương. Người dùng Đông trùng hạ thảo, chức năng thận chuyển tốt chiếm tỷ lệ 60% - 70%. Cân nặng và số lần hoạt động tự chủ tăng lên, làm cho “thời kỳ tiềm ẩn” của dương vật cương lên được rút ngắn, chứng minh rằng Đông trùng hạ thảo có tác dụng bổ thận tráng dương.
6. Tác dụng chống khối u: Đông trùng hạ thảo ức chế tế bào ung thư phân chia, cản trở tế bào ung thư phát tán (di căn), nâng cao tế bào lympho T và khả năng thực bào thấy rõ. Nghiên cứu cho thấy, sau 1 tháng dùng Đông trùng hạ thảo, tỷ lệ ức chế khối u đạt trên 62%.
7. Tác dụng chống lão hóa: Trong 7 thành phần hoạt tính chống lão hóa được giới y học công nhận hiện nay, Đông trùng hạ thảo đã sẵn có 5 loại, riêng biệt là polysaccharide, acid amin, polypeptides, acid nucleic và vitamin (2 loại khác là flavonoid và saponin).
Đông trùng hạ thảo làm giảm nhẹ những tổn hại do lão hóa gây ra, cũng như làm sạch gốc tự do có hại trong cơ thể, theo đó đạt tác dụng trì hoãn lão hóa, sống lâu sống khỏe. Do vậy, Đông trùng hạ thảo đặc biệt thích hợp cho người trung niên, lớn tuổi để bảo vệ sức khỏe thường ngày và hồi phục sau cơn bệnh.
8. Tác dụng kháng khuẩn, chống virus, tiêu viêm: Hoạt chất Cordycepi acid trong Đông trùng hạ thảo có tác dụng đối kháng và ức chế đối với Staphylococcus, Bacillus subtilis…Người bệnh viêm gan B mạn tính và người lành mang mầm bệnh virus viêm gan B sau khi dùng Đông trùng hạ thảo, tỷ lệ hồi phục bình thường chiếm 31,5%, triệu chứng cải thiện thấy rõ chiếm 40,6%, tổng hiệu suất đạt trên 56%.
9. Tác dụng trấn tĩnh (giảm đau): Trong thí nghiệm, Đông trùng hạ thảo làm giảm thời gian hoạt động tự phát của chuột thử nghiệm, kéo dài thời gian ngủ của chúng, biểu hiện tác dụng trấn tĩnh.
10. Tác dụng làm đẹp dưỡng da: Đông trùng hạ thảo làm giãn mạch, tăng tuần hoàn máu lớp biểu bì, đạt tác dụng làm đẹp, dưỡng da.
Bài thuốc hay từ đông trùng hạ thảo:
- Suy nhược sau bệnh, người già thận suy, ớn lạnh, tay chân lạnh, lưng gối mỏi đau, liệt dương di tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều: đông trùng hạ thảo 5 cọng, vịt mái 1 con. Vịt rửa sạch, mổ bụng bỏ nội tạng, nhét đông trùng hạ thảo vào, dùng chỉ khâu kín, thêm các gia vị nêm nếm, hấp chín thì dùng.
- Thiếu máu, liệt dương, di tinh: Đông trùng hạ thảo 20g, tiềm với thịt nạc hay gà thì dùng.
- Lao phổi ho ra máu, viêm phế quản mạn, ho lâu không lành, hen suyễn: Đông trùng hạ thảo 6g, Tiên hạc thảo 15g, Bách hợp 20g, Đường phèn vừa đủ, sắc uống.
- Lưng gối mỏi đau, di tinh, liệt dương, xuất tinh sớm, kinh nguyệt không đều, huyết trắng ra nhiều: Ba ba 1 con (khoảng 1kg), giết mổ, sau khi rửa sạch, bổ làm tư, thêm Đông trùng hạ thảo 10g, Táo đỏ 20g và vật liệu gia vị vừa đủ, cho vào lò chưng cách thủy 2 giờ thì dùng.
- Người già ớn lạnh, lưng gối mỏi đau: Đông trùng hạ thảo 10g, ngâm với 0,5 lít rượu trắng. Sau 1 tháng thì dùng.Mỗi lần dùng 10 - 15ml.
- Lao phổi, viêm phế quản mạn: Đông trùng hạ thảo 15g, Hoài sơn 50g, thịt gà ác 100g, nấu canh.
- Ức chế khối u tăng trưởng, nâng cao khả năng chống hóa trị, xạ trị, cải thiện triệu chứng của người bệnh khối u, nâng cao chất lượng sống: Bột Đông trùng hạ thảo 120g, bột bào tử Linh chi 240g, trộn đều sử dụng dần. Mỗi lần dùng 3g, ngày 2 lần, uống với nước ấm, dùng thường xuyên.
- Điều trị hen suyễn, ho ra máu, viêm phế quản mạn: Đông trùng hạ thảo 3g, Linh chi 10g. Linh chi tán nhuyễn cho vào nồi, thêm nước sắc 2 lần, mỗi lần dùng lửa nhỏ sắc 1 giờ, lấy nước cốt. Đem Đông trùng hạ thảo trộn với nước sắc Linh chi, mỗi sáng và chiều dùng 1 lần, dùng liền 1 - 2 tháng.
- Điều trị thiếu máu do rối loạn tái tạo máu: Đông trùng hạ thảo 6g, Nhân sâm 6g, Dâm dương hoắc 10g, Đương quy 10g, Câu kỷ tử 12g, Nữ trinh tử 12g, Kê huyết đằng 12g, Bạch thược 15g, Hoàng kỳ 30g, Hà thủ ô 30g. Tất cả dược liệu cho vào nồi đất, thêm nước sắc 2 lần, mỗi lần dùng lửa nhỏ sắc 1 giờ, lấy nước.Ngày dùng 2 lần, lúc bụng đói.
- Điều trị thận hư liệt dương, uể oải mất sức, lưng gối mỏi đau: Đông trùng hạ thảo 9g, Đỗ trọng 15g, Tôm 30g. Tất cả vật liệu cho vào nồi đất, thêm nước sắc, lấy nước.Ngày 2 lần, uống sáng và chiều.
- Tráng dương, bổ chân khí, đen râu tóc, hồi phục sức khỏe sau bệnh, ra mồ hôi trộm, di tinh, liệt dương, lưng gối mỏi đau: Đông trùng hạ thảo 10g. Sắc uống, dùng lửa nhỏ sắc nửa giờ, lấy nước.Ngày 1 thang, chia 2 lần dùng hết.
- Bổ thận tráng dương, ích phế điền tinh, điều trị liệt dương, lưng gối mỏi đau, ho lâu không lành, suy nhược sau bệnh: Đông trùng hạ thảo 10g, Thiên môn 6g, Lộc nhung 15g, rượu trắng 0,5 lít. Tất cả dược liệu ngâm rượu hai tuần, đậy kín.Mỗi lần dùng 20 - 25ml, mỗi sáng và chiều 1 lần.
Từ xưa đến nay, Đông trùng hạ thảo đều được xem là vị thuốc hảo hạng có công dụng kéo dài tuổi thọ, tư bổ sức khỏe. Các dược điển Trung Hoa đều nhận định Đông trùng hạ thảo tác dụng bổ phổi ích thận, tăng cường chức năng thận, bảo vệ cơ quan gan, tỳ và phổi.
Đông trùng hạ thảo với dược tính ôn hòa, thích hợp dùng cho già trẻ nam nữ, dùng để bảo vệ sức khỏe, bồi bổ thể lực, tăng sức đề kháng, bổ thận, tiêu đàm bổ phổi, làm đẹp. Đặc biệt tốt cho người bệnh hô hấp, bệnh mới khỏi, dị ứng, làm việc quá sức, stress…
DS.LY. BÀNG CẨM
