Hoa Hoè (hoa của cây Hoè) là một vị thuốc đã được dùng từ lâu và nhiều người biết đến.
Theo Đông y thì cây Hoè còn có tên là Hoè mễ, Hoè hoa mễ, Hoè hoa. Tên khoa học là Sophora japomica Lin. Họ Cánh bướm (PAPINIONACEAE). Vị thuốc Hoa hoè là nụ hoa chưa nở được phơi hay sấy khô của cây Hoè.
Cây Hoè là một cây cao 5-6m, lá kép lông chim sẻ, mỗi lá có từ 5-17 lá chét. Hoa mọc thành bông, cánh bướm màu vàng trắng, quả là một giáp dài hoặc hơi cong, giữa các hạt quả hơi thắt lại. Mùa hoa vào các tháng 7-8-9. Theo tài liệu cổ, Hoa hoè có vị đắng, tính bình vào kinh can và đại tràng, có tác dụng lương huyết (mát huyết), thanh nhiệt và chỉ huyết. Dùng để chữa trĩ ra máu, thổ huyết, chảy máu cam, băng huyết… Nhân dân thường dùng Hoa hoè làm thuốc cầm máu dùng trong những bệnh ho ra máu, đổ máu cam, tiểu tiện ra máu, ruột chảy máu; ngày dùng 5-20g dưới dạng thuốc sắc. Gần đây, người ta thấy trong Hoa hoè có 6-30% Rutin, một chất có tác dụng tăng sức bền mao mạch, tăng trương lực tĩnh mạch, chữa huyết áp cao, phòng chống và hạn chế bệnh chảy máu não.
Ngày nay, Hoa hoè được rất nhiều nước ưa chuộng vì có nhiều tác dụng tốt đối với hệ mạch máu của người cao tuổi, nhất là vi tuần hoàn. Vi tuần hoàn gồm 3 phần: tiểu động mạch đưa máu tới mao mạch nuôi dưỡng cơ thể, tiểu tĩnh mạch dẫn máu về tim, mao mạch là thành phần quan trọng nhất; ở đó các tế bào nội mô đứng sát nhau, bờ tự do của tế bào này chờm lên bờ của tế bào bên cạnh, màng đáy mỏng từ 30-300micromet, có những lỗ thủng, là một trong những yếu tố quyết định tính bền vững của mao mạch. Mao mạch giữ một vị trí hết sức quan trọng trong nuôi dưỡng cơ thể nhờ sự trao đổi chất giữa máu và tổ chức. Với tuổi cao, mao mạch không còn nguyên vẹn như trước và sự trao đổi chất giảm dần và như vậy càng thúc đẩy quá trình lão hoá. Do vậy người ta dùng các chất có khả năng duy trì tình trạng bình thường của mao mạch, đảm bảo mao mạch làm được chức năng trao đổi chất. Rutin một thành phần quan trọng trong Hoa hoè đáp ứng được yêu cầu đó, có thể dùng dưới dạng Rutin đơn độc (biệt dược: Bi-ru-tin) nhưng tốt hơn là nên được kết hợp với một số chất khác làm tăng tác dụng của thuốc lên nhiều lần (thường phối hợp với vitamin C). Thuốc Rutin C ở nước ta có tác dụng tốt mỗi khi có biểu hiện tổn thương mao mạch, nhất là xuất huyết dưới da, võng mạc, xuất huyết có liên quan đến xơ vữa động mạch, cao huyết áp…
Người cao tuổi biết rèn luyện thân thể, thực hành xoa bóp lại có dùng thêm các chất có Rutin thì da dẻ sẽ tươi tắn, hồng hào, hô hấp tốt hơn, thải trừ được nhiều thán khí (qua mao mạch phổi), bài tiết tốt chất có hại (qua mao mạch thận), trí óc được minh mẫn, hạn chế việc giảm thính lực nhờ tưới máu tốt qua vi tuần hoàn não. Cách dùng giản đơn hơn cả là uống nước sắc Hoa hoè.
Tuổi cao hay bị suy tĩnh mạch. Do vậy, tĩnh mạch thường có hiện tượng giãn, nổi rõ ở chi dưới, luôn có cảm giác chân nặng nề mỗi khi vận động, hoặc bị phù, nhất là buổi chiều, đôi khi bị chuột rút ở chi dưới. Rutin có rất nhiều trong Hoa hoè có thể làm tăng trương lực tĩnh mạch, củng cố sức bền thành mạch với người cao tuổi. Nước sắc Hoa hoè có tác dụng chữa cao huyết áp thể nhẹ và vừa. Thuốc có hạn chế được trong phạm vi nhất định sự xuất hiện của chảy máu não nhờ củng cố được thành mạch.
Vì vậy nó là vị thuốc đặc biệt trong việc chữa trị và bảo vệ sức khoẻ cho cả người cao huyết áp và người cao tuổi.
Phạm Quang Hạnh (CTQ số 87)
