Dân gian thường gọi là hạt Muồng ngủ (tránh nhầm với Muồng xanh là cây trồng làm phân bón), Lạc giòi (vì có hoa, lá rất giống cây lạc), Đậu ma. Trong các đơn thuốc của các cụ lang thường ghi: Quyết minh tử – Giả lục đậu – Giả hoa sinh.
Về đặc điểm dược liệu: Hạt Thảo quyết minh hình trụ dài, hai đầu vát chéo (to bằng viên đá lửa) màu nâu xỉn, bóng. Về bảo quản dược liệu: Sau khi phơi sấy khô cần loại bỏ hạt lép, tạp chất, sấy hoặc sao khô (để diệt hết trùng sâu, mọt) trong nhiệt độ 80-100 độ C trong khoảng 30 phút. Để nguội mới cho vào đồ đựng để bảo quản nơi khô.
Dạng bào chế: Thảo quyết minh nếu không ghi thêm chữ “chế” thì phải hiểu là dùng sống. Chỉ sao khô hoặc sao thơm.
Thảo quyết minh chế: Rang như cà phê, đến lúc “vỏ đen ruột nâu” là đúng độ. Nếu quá một chút, ruột đen là hỏng.
-Theo giáo sư Vũ Ngọc Lộ, hàm lượng hoạt chất trong Thảo quyết minh “sống” và Thảo quyết minh “chế” khác nhau rõ rệt. Do đó tạo nên tác dụng dược lý khác nhau. ở dạng “sống” hạt Thảo quyết minh chứa 2,081% anthraquinon tự do và 0,447% anthraquinon kết hợp, 1,11% tanin. ở dạng “chế”, hàm lượng anthraquinon giảm đi rõ rệt. Anthraquinon tự do còn 0,04%. Anthraquinon kết hợp còn 0,187%, hàm lượng Tanin tăng lên đạt 1,34%.
-Phó Đức Thuần và cộng sự đã chứng minh tác dụng dược lý của Thảo quyết minh “sống” và Thảo quyết minh “chế” trên các vật thí nghiệm (Viện Y học Cổ truyền VN – 1981).
Cụ thể: tác dụng nhuận tràng, tẩy: dạng “sống” = 95%; dạng chế còn 16,2%; Tác dụng hạ huyết áp: dạng “chế” cao hơn dạng “sống”.
Kết quả nghiên cứu về Thảo quyết minh của các nhà khoa học thế giới: Công dụng của Thảo quyết minh: Trị bệnh vàng da, hạ lipit máu, dự phòng xơ cứng động mạch, hạ huyết áp, bảo vệ gan, kháng nấm, kháng khuẩn, kháng gây đột biến, thúc đẩy sự bài tiết mỡ.
-Umesh K Patil và cộng sự (J. of Ethnopharmacology 2004, 90, 249-252). Đánh giá tác dụng hạ lipit máu của Thảo quyết minh trên chuột cống trắng đã được gây tăng lipit máu bằng triton. thực nghiệm này cho thấy: cao cồn Thảo quyết minh (phân đoạn tan trong ether và phân đoạn tan trong nước đều có tác dụng). Cụ thể:
- Làm tăng HDL - C (Cholesterol tốt) 26,84 - 35,74 - 38,46%
- Làm giảm LDL- C (Cholesterol xấu) 69,25 - 72,06 - 76,12%
- Làm giảm Cholesterol toàn phần: 42,07 - 40,77 - 71,25%
- Làm giảm triglycerit: 26,84 - 35,74 - 38,46%
Những điều cần biết khi dùng
Thảo quyết minh là hạt cây Muồng ngủ, mọc hoang trên các bãi trống ven đường, chân núi, ruộng một vụ ở khắp nơi trên cả nước ta (trừ vùng cao, núi cao trên 1000m so với mặt biển), trữ lượng khai thác rất lớn: hàng trăm tấn mỗi năm. Ngoài công dụng làm thuốc Thảo quyết minh còn được dùng làm chất độn trong cà phê bột (được một số nước ưa thích yêu cầu phải có tỷ lệ Thảo quyết minh nhất định).
Bài thuốc
* Chữa cao huyết áp (LDL-C bình thường): Thảo quyết minh chế 10g, Hoè hoa (sao khô) 6g. Giã nát Thảo quyết minh chế, vò nát Hoè hoa. Sắc nước 3 lần, lấy 200ml nước sắc, chia 3 lần uống trong ngày. Đến khi huyết áp còn 140/85 mmHg thì thôi dùng thuốc. Kết hợp đi bộ hàng ngày, giảm cân nếu quá cân.
* Chữa cao huyết áp (LDL-C cao): Thảo quyết minh (sao thơm) 10g. Thảo quyết minh chế 10g, Sơn tra 15g, Hoa hoè (sao khô) 6g. Tất cả giã nát. Sắc nước 3 lần lấy 200ml thuốc, chia làm 3 lần uống trong ngày. Kết hợp ăn kiêng mỡ động vật, thịt thỏ, thức ăn chiên rán.
Tháng xét nghiệm LDL-C trong máu một lần. Đi bộ mỗi ngày 2-3km, mỗi tuần kiểm tra huyết áp một lần. Khi đạt trị số nhỏ hơn hoặc bằng 3,4mmol/l thì thôi dùng thuốc.(1) Hỗ trợ chữa cao huyết áp (kể cả béo và gầy)
* Giảm béo, nhuận tràng, mỡ máu cao: Thảo quyết minh (sao thơm), Sơn tra (sao khô) 2 thứ lượng bằng nhau, làm bột mịn rồi hoàn với mật ong (mỗi hoàn tương đương 2g bột thuốc).
Liều dùng: Mỗi ngày nhai thuốc 2 lần, mỗi lần 2-3 hoàn. Chiêu với nước sôi nguội.
Liệu trình: nhuận tràng: 5-7 ngày; Giảm béo, mỡ máu cao: 3 tháng (kết hợp với chế độ ăn kiêng mỡ động vật, chất đường bột và quả ngọt. Luyện tập đi bộ nhanh, mỗi ngày 5-6km).
Cần ghi chép các số liệu về cân nặng hoặc mỡ máu trước khi dùng thuốc. Mỗi tháng kiểm tra một lần để so sánh (đạt tới 70-80% có kết quả tốt sau một liệu trình nếu thực hiện tốt việc dùng thuốc kết hợp ăn kiêng và luyện tập). Nếu chưa đạt, có thể lặp lại liệu trình trên sau 30 ngày không dùng thuốc.
* Chữa khó ngủ, tim hồi hộp: Thảo quyết minh chế 15g, Tâm sen (sao khô) 6g, Mạch môn (bỏ lõi, giã dập) 15g, sắc nước uống.
* Chữa lang ben, hắc lào, nước ăn chân: Thảo quyết minh (sao khô) giã nát, cho vào 100ml cồn 500 ngâm trong lọ nút kín, mỗi ngày lắc một lần. Sau 10 ngày rút lấy cồn thuốc. Bảo quản trong lọ nút kín. Khi dùng tẩm cồn thuốc vào bông hút, bôi lên chỗ nhiễm nấm (sau khi tắm, rửa sạch sẽ). Ngày bôi 3-4 lần, liên tục đến khi khỏi. Chữa hắc lào cần kết hợp với luộc quần, áo (chỗ tiếp xúc với hắc lào) mỗi khi thay để diệt nấm hắc lào.
* Chữa mắt mờ, cộm, dần dần nhìn không rõ: Thảo quyết minh (sao thơm) 10g, Câu kỷ tử 10g, Cốc tinh thảo 10g, Kim cúc 10g, Nữ trinh tử 10g, Quả hoè 10g, Sa tật lê 10g, Sinh địa 12g. Sắc nước uống hàng ngày đến khi kiểm tra thị lực đạt 7/10 (với người trên 60 tuổi) thì thôi dùng thuốc.
Ghi chú: (1) Hội nghị quốc tế về xơ vữa động mạch hợp tai Roma tháng 6/2006 loại trừ yếu tố triglycerit, chỉ còn LDL-C mới là tác nhân gây vữa x động mạch. Vì vậy khi xét nghiệm máu chỉ yêu cầu một chỉ tiêu LDL-C là đủ (tiết kiệm tiền chi cho các chỉ tiêu triglycerit, cholesterol toàn phần).
Trần Xuân Thuyết (CTQ số 86)
