Hippocrates (460-370 TCN), ông được coi là cha đẻ của y học, ông cho rằng sự phát sinh bệnh là do sự mất cân bằng trong bốn chất dịch chính của cơ thể (máu, dịch đờm, mật vàng, mật đen) hay còn được gọi là “humors” và những biến đổi về tâm lý. Bốn chất dịch này được sản xuất bởi các cơ quan khác nhau, đi khắp cơ thể và không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng đến tâm trí và cảm xúc. Khi “humors” cân bằng thì sức khỏe sẽ tốt lên, còn khi mất cân bằng sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực cả sức khỏe thể chất và tinh thần. Vì vậy, nhiệm vụ của người thầy thuốc là khôi phục lại sự cân bằng về humors, tâm lý cho bệnh nhân. Để tái lập cân bằng này, có thể thông qua việc sử dụng các loại thảo dược để trị liệu.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự gián đoạn trong cân bằng bình thường của dẫn truyền thần kinh và hormon chắc chắn ảnh hưởng đến sức khỏe. Ví dụ, sự mất cân bằng nồng độ serotonin có thể dẫn đến trầm cảm hoặc lo lắng, giận dữ hay cảm giác hoảng loạn. Những bất thường nội tiết tố có thể dẫn những vấn đề khác như ăn ngủ kém và thay đổi tâm trạng. Một trong những nguyên nhân phá vỡ sự cân bằng dẫn truyền thần kinh đó là sự căng thẳng (stress). Stress thường phát sinh bởi yêu cầu công việc, lối sống bận rộn, lo lắng tài chính và xung đột cá nhân... diễn ra trong cuộc sống hàng ngày. Dấu hiệu của stress bao gồm: khó chịu, tăng huyết áp, căng thẳng thần kinh, lo âu, đau đầu, phiền muộn, rối loạn giấc ngủ. Thuốc để điều trị căng thẳng hoặc giải quyết các triệu chứng của nó thường dùng các thuốc hướng thần, tuy nhiên có thể gây tác dụng không mong muốn như: rối loạn thần kinh thực vật, thay đổi cảm xúc thất thường, rối loạn trương lực cơ hoặc có thể gây quen thuốc... Với liệu pháp thiên nhiên, dùng các loại thảo dược để chống lại sự căng thẳng đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có tác dụng tốt, an toàn, không gây tác dụng phụ. Qua nhiều thế kỷ, nhiều thảo dược đã được sử dụng để điều trị bệnh thần kinh và giúp khôi phục lại tinh thần. Dưới đây là những loại thảo mộc đặc biệt hiệu quả, thường có sẵn và được áp dụng rộng rãi. Một số loại được sử dụng từ lâu đời, một số loại mới được nghiên cứu phát hiện.
- Rau đắng biển (Bacopa - Bacopa monnieri) được sử dụng để làm giảm và ngăn ngừa stress. Ngoài ra, nó còn có tác dụng tăng sự tập trung, cải thiện trí nhớ và chức năng nhận thức, thúc đẩy cảm xúc hạnh phúc, tăng cường thể lực và hệ miễn dịch, chống lại tế bào ung thư.
- Các chế phẩm làm từ rễ và lá của cây Bơ gai (Butterbur - Petasites hybridus) được sử dụng trong y học thảo dược hiện đại để giảm đau đầu, đau nửa đầu do stress gây ra. Thử nghiệm lâm sàng đã xác nhận tác dụng của nó.
- Tiểu Bạch cúc (Feverfew - Tanacetum parthenium) đã từng được dùng ở Hy Lạp cổ đại chủ yếu để hạ sốt, nhưng ngày nay nó được dùng để trị chứng đau nửa đầu rất hiệu quả.
- Hoa Bia (Hops - Humulus lupulus) thường được dùng trong sản xuất bia. Trong y học, loại thảo dược này giúp chống mất ngủ, kích thích giấc ngủ, giúp giảm căng thẳng thần kinh.
- Cây Hồ tiêu rễ (Kava - Piper methysticum) được sử dụng để điều trị rối loạn giấc ngủ và rối loạn lo âu, trầm cảm nhẹ.
- Cây Hương phong thảo (Lemon balm - Melissa officinalis) thường được kết hợp với hoa bia (Hops - Humulus lupulus), cây nữ lang (Valeriana - Valeriana officinalis) sử dụng để cải thiện giấc ngủ, giảm bớt căng thẳng, tăng trí nhớ và khả năng học tập.
- Cỏ Thánh John (St. John’s Wort - Hypericum perforatum) là loại thảo dược được sử dụng rộng rãi nhất ở châu Âu, đặc biệt ở Đức để điều trị trầm cảm từ nhẹ đến trung bình. Loại cỏ này rất an toàn, dùng được cho thanh thiếu niên và trẻ em. Một số nghiên cứu cho thấy loại cỏ này giúp cân bằng lượng của serotonin dẫn truyền thần kinh trong não.
- Cây Nữ lang (Valeriana - Valeriana officinalis) là loại thảo dược được dùng từ lâu đời ở các quốc gia cổ đại Hy Lạp và La Mã, cũng như trong y học cổ truyền Trung Quốc và Ấn Độ. Hiện nay, loại cây này được dùng để giúp dễ ngủ, ngủ sâu giấc với ít tác dụng phụ.
Tiến sĩ - Lương y Phùng Tuấn Giang
