Theo Y học cổ truyền, tiêu chảy mạn tính thuộc chứng tiết tả. Nguyên nhân phần nhiều do công năng tỳ vị suy giảm, ăn uống không phù hợp.
Người bệnh có biểu hiện hay rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, đại tiện lúc lỏng, lúc táo, bụng đầy chậm tiêu, chán ăn, do vị hư. Dưới đây là món ăn thuốc ôn bổ tỳ vị, hóa thấp điều hòa tràng vị, rất tốt cho người tiêu chảy mạn:
Thịt Gà hầm lá Ngải: thịt Gà lông vàng, lá Ngải cứu, Đậu xanh, Hành, gia vị vừa đủ nấu cháo ăn tuần vài lần. Thịt gà vị ngọt, tính ấm, tác dụng điều hòa tỳ vị, bổ khí dưỡng huyết, chữa rối loạn tiêu hóa... Ngải cứu ôn trung tán hàn, ích tỳ vị hóa thấp... Đậu xanh bổ tỳ vị, giải phiền nhiệt, hạ khí, lợi ngũ tạng. Món ăn bổ dưỡng phòng trị chứng tỳ hư, tiêu chảy rất hiệu quả.
Cháo thịt Dê: Thịt Dê, dạ dày Dê, Đậu xanh, Gạo tẻ, Gừng, Hành, tiêu gia vị vừa đủ nấu cháo ăn. Thịt dê, dạ dày dê tác dụng ấm trung tiêu, bổ hư, kiện kỳ, ích vị, chữa các chứng tỳ vị hư hàn. Đậu xanh bổ tỳ, thanh nhiệt giải độc, trừ phiền nhiệt, lợi ngũ tạng. Gạo tẻ ích khí bổ tỳ, hòa vị, chỉ tả, lỵ. Gừng, Hành kiện tỳ khai vị. Món ngon bổ, rất tốt cho người hay bị buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy.
Canh dạ dày lợn hạt Sen: Dạ dày lợn, hạt Sen, Gừng, Hành, tiêu gia vị hầm ăn. Dạ dày lợn bổ tỳ vị, chữa đau dạ dày do lạnh. Hạt Sen bổ tỳ, dưỡng tâm, ích thận, chữa rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài, kiết lỵ. Gừng, Hành kiện tỳ khai vị kích thích tiêu hóa. Món ngon bổ, phòng trị tiêu chảy.
Lẩu chim bồ câu: Thịt chim bồ câu, Nấm hương, Nấm mỡ, Cải cúc, Hành, Mùi, tiêu gia vị hầm ăn. Chim bồ câu ích ngũ tạng, bổ khí huyết, trợ tỳ dương. Rau Cải cúc kiện tỳ vị, tiêu đàm, giáng hỏa. Nấm hương bổ tỳ, ích khí, dưỡng huyết lợi ngũ tạng. Nấm mỡ tiêu thực, trừ thấp nhiệt giảm cholesterol. Món ngon bổ, rất tốt cho người tiêu chảy ăn kém.
Ếch om chuối: Thịt ếch, Đậu phụ, Chuối sứ, Nghệ, Tía tô, Lá lốt, gia vị vừa đủ hầm ăn. Thịt ếch bổ tỳ ích vị, thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu. Chuối bổ tỳ vị, chữa rối loạn tiêu hóa. Đậu phụ tư âm, bổ huyết, thanh nhiệt, hóa đàm. Lá lốt, Tía tô, Nghệ, vị cay ấm, tác dụng khử hàn, trừ thấp, kiện tỳ, khai vị giúp ăn ngon. Món ngon bổ dưỡng chữa chứng tỳ vị hư tiêu chảy.
Chè Đậu đỏ hạt Sen: Đậu đỏ, hạt Sen, Táo đỏ, củ Sen, Gạo đỏ, đường cát, gia vị vừa đủ nấu chè ăn. Hạt Sen, củ Sen, bổ tỳ, dưỡng tâm, ích thận, chữa tỳ vị hư, tiêu chảy kiết lỵ kéo dài. Đậu đỏ thanh nhiệt, giải độc, bổ tỳ vị, lợi tiểu, tiêu phù. Táo đỏ bổ tỳ vị nhuận phế, chữa rối loạn tiêu hóa, ăn ngủ kém. Gạo đỏ bổ tỳ, hòa vị, chỉ tả, lỵ. Đường phèn bổ trung ích khí, hòa vị nhuận phế. Tác dụng bổ ích tỳ vị, phòng trị tiêu chảy.
Cá diếc kho Sung: Cá diếc, trái Sung gần chín, Nấm hương, mắm muối kho ăn. Cá diếc kiện tỳ, lợi khí, khai vị, chữa ăn kém, mệt mỏi, tả lỵ. Quả Sung ích tỳ vị, chữa chứng lạnh bụng tiêu chảy. Nấm hương bổ tỳ, ích khí, dưỡng huyết lợi ngũ tạng. Món ngon, rất tốt cho người tỳ vị hư rối loạn tiêu hóa.
Sinh tố trái cây: Táo, Ổi chín, Sapôchê, liều bằng nhau xay ép nước uống hoặc làm salat ăn. Táo bổ tỳ vị, nhuận phế, chữa rối loạn tiêu hóa, ăn ngủ kém. Quả Sapôchê giàu vitamin, có tannin kháng vi khuẩn, virut. Ổi chín thu liễm kiện vị cố tràng, trị tiêu chảy, tiêu khát. Món ngon bổ, rất thích hợp người tỳ vị hư hàn hay tiêu chảy.
Ngoài ra, người bệnh nên ăn nhiều Khoai tây, Giá đậu, Mơ lông, rau Mùi, Thì là, rau Răm; rau thơm; gia vị như: Gừng, Nghệ, Hành, Kiệu, Tiêu, Tỏi…; trái cây như: Táo, Quýt, Nhãn, Na, Sầu riêng, Lựu…; chất đạm như: Dạ dày heo, Bò, Dê, Gà, Chim cút; Cá trắm, Cá lóc, Mực; Đậu ván, Đậu đũa, Đậu ve… đều là thực phẩm bổ tỳ vị dễ hấp thu, phòng trị rối loạn tiêu hóa, tỳ vị hư. Kiêng các món: Cam, Cà, nước Dừa, nước lạnh và các loại rau củ quả có vị chua quá, đắng quá.
(Lương y Phan Thị Thạnh- SK&ĐS)
