Các nhà khoa học đã chứng minh trong cá có nhiều vitamin D tạo điều kiện cho việc hấp thu canxi của cơ thể, ngoài ra trong cá còn có nhiều kẽm là một vi chất có ích và khuyên rằng không nên ăn cá dưới dạng chiên rán không có lợi cho sức khỏe.
Trong Đông y, nhiều loại cá được đề cập không phải là món ăn mà là để chữa bệnh (Nam dược thần hiệu).
Cá chạch
Cá chạch bùn giàu chất dinh dưỡng; theo Đông y, Chạch bùn vị cam, tính bình, có tác dụng ôn trung, ích khí, trừ tà thấp. Chạch bùn bổ mà không tanh, không kiêng kỵ với bất cứ bệnh gì. Là thực phẩm tốt với người bệnh gan, tiểu đường, liệt dương và các chứng bệnh đường tiết niệu...Chạch bùn đều có tác dụng trị liệu nhất định. Các nhà y học Trung Quốc còn cho rằng, cá Chạch có tác dụng lợi mật, làm hết vàng da và có khả năng bảo vệ tế bào gan, làm hạ men gan, cải thiện chức năng gan với với trường hợp viêm gan mạn tính...
Trị suy nhược cơ thể, gầy yếu, thiếu máu, trẻ em suy dinh dưỡng: Cá Chạch rán vàng 120g, Hoàng kỳ 15g, Đẳng sâm 15g, Hoài sơn 30g, Đại táo 15g, Gừng tươi 5g, nước 250ml. Tất cả đem hầm kỹ, còn 100 ml nước. Chia ăn trong ngày.
Trị viêm gan vàng da.bổ tỳ vị, trừ thấp: Cá Chạch 250g, đậu phụ 500g. Cá Chạch rán qua thêm gừng tươi, hành khô, hạt tiêu, gia vị tẩm ướp cá cho thơm, nấu canh, canh sôi cho đậu phụ cắt miếng vào
Bổ thận, trợ dương, hỗ trợ điều trị liệt dương, suy giảm khả năng tình dục: Cá Chạch 250g, mỡ lợn, hạt tiêu, gia vị vừa đủ, thêm chút rượu vang,hầm nhừ.
Chữa bệnh trĩ xuất huyết: Cá Chạch 250g, Cát cánh 6g, Địa du 18g, Hoa hòe 9g, Kha tử 9g. Tất cả đem hầm kỹ, lấy nước uống.
Trị bệnh tiểu đường: Cá chạch 10 con bỏ đầu đuôi, làm sạch, phơi hoặc sấy khô, đốt thành than rồi tán bột; lá Sen tươi phơi khô tán bột, hai thứ lượng bằng nhau, trộn đều, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 1 thìa cà phê.
Chữa mẩn ngứa, giải độc gan: Cá Chạch 30g, Đại táo 15g, gia vị vừa đủ, nấu canh ăn ngày một lần. Ăn 7- 10 ngày.
Chữa suy nhược cơ thể, bổ tỳ vị: Cá Chạch 250g, thịt lợn nạc 50g, Lạc nhân 100g, gừng, hạt tiêu. Cá Chạch rán qua, thịt, gừng, gia vị, nước 250ml; hầm nhừ còn 100ml nước. Ăn trong 1 tuần, ngày 1 lần. Nghỉ 1 tuần lại tiếp tục. Dùng trong 3 tháng.
Trị viêm gan cấp tính và viêm gan mạn tính: Cá Chạch bỏ đầu đuôi, làm sạch, đem sấy khô, tán nhỏ thành bột, cất trong lọ kín dùng dần. Mỗi lần uống 10g, ngày uống 3 lần.
Chữa khí hư, người mệt mỏi, trẻ em mồ hôi trộm: Cá Chạch 200g làm chín, gỡ lấy thịt nấu với gạo tẻ thành cháo.
Cá chép
Cá Chép gọi là lý ngư, vị ngọt, tính bình, không độc nhập tỳ thận vị kinh có tác dụng lợi thủy tiêu thũng, kiện tỳ khai vị, hạ thủy thông sữa, thai động bất an rất tốt cho phụ nữ mang thai.
Chữa nôn mửa: Cá Chép 1 con, đánh vẩy, mổ bỏ ruột, rửa sạch, Sa sâm 6g giã dập, Gừng tươi 10g thái mỏng, nước 2 bát. Sa sâm + Gừng cho vào bụng cá hầm chín, ăn trong ngày.
Tác dụng an thai, chữa động thai: Cá Chép to 1 con để cả vẩy, mổ bỏ ruột; gạo nếp vừa đủ, cho thêm ít vỏ quýt, gừng sống, gia vị, nấu thành cháo ăn hàng ngày rất tốt.
Chủ trị phụ nữ có thai bị phù: Cá Chép to 1con , Đậu đỏ 100g, cho thêm gừng, hành trắng, nấu chín, ăn nhạt. Ăn cái, uống nước, ăn hết 1 lần để thải độc.
Tăng tiết sữa: Cá chép 1 con, chân giò lợn 1 phần, Thông thảo 3g. Tất cả hầm mềm, chia ăn nhiều lần trong ngày.
Trị ứ huyết, đau bụng dưới sau sinh: Vẩy cá Chép sấy khô, nghiền nhỏ uống với ít rượu nếp.
Kiện tỳ vị, trị bệnh hư hàn: Cá Chép 1con đem luộc lấy nước, thêm hành tươi cắt khúc, gừng, gia vị vừa đủ, ăn cá, uống canh.
Cá diếc
Cá Diếc được Đông y sử dụng làm thuốc chữa bệnh từ lâu với tên thuốc là Tức ngư, có tên khoa học là Carassus auratus L. Cá Diếc có vị ngọt nhạt, tính ấm, không độc. Tác dụng bổ tỳ, vị, hành thủy, tiêu thũng, chỉ khát, làm se, sát khuẩn... được dùng trong các trường hợp sau:
Chữa tiểu đường: Cá Diếc 1 con, làm sạch, lá chè non 20-30g rửa sạch cho vào bụng cá, bọc giấy nhiều lần quanh cá, đem đốt chín cá, tán nhỏ chia ra làm nhiều lần uống trong ngày với nước ấm.
Chữa viêm phế quản mạn: Thịt cá Diếc sấy khô 50g, bột Bán hạ 3g, bột Gừng sống 3g, trộn đều. Uống với nước ấm.
Chữa viêm đại tràng: Cá Diếc 1 con, gạo tẻ 50g. Hầm mềm với gạo thành cháo, thêm gia vị, hành, rau thơm, ăn nóng.
Chữa viêm gan vàng da: Cá Diếc 1 con, làm sạch, bỏ ruột, nướng qua, sau cho rau má, lá mơ vào hấp chín.
Thuốc bổ huyết và dưỡng da: Cá Diếc 1 con, Câu kỷ tử 12g, Hoàng kỳ 12g, gừng sống 3 lát, hành, giấm, đường, hạt tiêu, rượu vang. Hầm mềm.
Chữa viêm loét dạ dày: Bong bóng cá diếc rửa sạch rán giòn tán bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g hòa với với nước ấm.
Chữa tăng huyết áp: Cá Diếc 1 con, đánh vảy, bỏ mang, ruột, rửa sạch, bột Mẫu lệ 12g, ướp cá với gia vị, gừng tươi, 1 ít rượu trắng, Hành khô, bột Mẫu lệ trong 20-30 phút. Thêm Đậu phụ, Rau cải xanh, nước dùng (có thể dùng nước luộc gà) vừa đủ, nấu thành canh. Ăn hàng ngày.
Chữa viêm túi mật: Lấy mật cá Diếc uống với rượu.
Dùng cho thai phụ nôn mửa, tinh thần mỏi mệt, tay chân rã rời, có thể có phù nhẹ hai chi dưới: Sa nhân 3g, cá Diếc 1 con, Gừng tươi, Hành và gia vị vừa đủ. Cá Diếc làm sạch, cho Sa nhân vào trong bụng rồi kho nhừ, chế đủ gia vị, ăn nóng.
Lương y Vũ Quốc Trung
