Hay quên là một chứng bệnh thường gặp, đặc biệt ở người có tuổi và cao tuổi, do chức năng của đại não bị suy giảm bởi nhiều nguyên nhân khác nhau.
Trong Đông y, tình trạng bệnh lý này thuộc phạm vi các chứng “kiện vong”, “hỉ vong”, “thiện vong”... với cơ chế bệnh sinh chủ yếu là do tâm tỳ suy nhược, thận tinh hư yếu gây nên. Bởi lẽ, theo quan niệm của Đông y, tâm tỳ chủ huyết, thận chủ tinh tủy, nếu lo lắng ưu tư quá độ có thể làm thương tổn tâm tỳ khiến cho âm huyết bị hao kiệt hoặc phòng dục quá độ không điều hòa có thể làm tổn hại tinh tủy, tất cả đều đưa đến tình trạng não không được nuôi dưỡng đầy đủ và tạo nên chứng trạng hay quên,
Để chữa chứng bệnh này, ngoài việc dùng thuốc, châm cứu, xoa bóp, tập luyện khí công dưỡng sinh..., Đông y rất chú trọng việc sử dụng một số thực phẩm đơn thuần hoặc phối hợp với các vị thuốc để tạo ra các đồ ăn thức uống có lợi cho việc phục hồi trí nhớ. Dưới đây xin được giới thiệu những loại thường dùng để bạn đọc tham khảo và vận dụng khi cần thiết
* Óc lợn : Sách thuốc cổ viết : “Trư não bổ cốt tủy, ích hư lao, trị thần kinh suy nhược”. Bởi vậy, việc dùng Óc lợn cho người mắc chứng hay quên do suy nhược thần kinh là rất thích hợp. Có thể lấy Óc lợn 1 bộ, Hoài sơn 30g và Kỷ tử 15g hấp chín rồi ăn. Đây cũng là một ví dụ minh họa cho thuyết “dĩ tạng bổ tạng” (dùng tạng phủ bổ tạng phủ) của Đông y.
* Trứng chim bồ câu : Có công dụng bổ thận tinh, dùng rất tốt cho người suy giảm trí nhớ do thận hư kèm theo chóng mặt, ù tai, lưng gối đau mỏi. Có thể dùng trứng chim bồ câu 5 quả, Long nhãn 15g, Kỷ tử 15g, Đường phèn 25g, trộn đều hấp chín, ăn mỗi ngày 1-2 lần.
* Trứng chim cút: Có giá trị dinh dưỡng cao, rất giàu lecithin, một chất rất cần thiết cho cấu trúc và hoạt động của não bộ. Dùng liên tục mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 2 quả dưới dạng đánh thành kem trứng.
* Quả dâu chín : Đông y gọi là Tang thầm, sách Điền nam bản thảo viết : “Tang thầm ích thận tạng nhi cố tinh”. Ngoài ra, quả dâu chín còn có tác dụng bổ huyết, an thần và dưỡng não. Dùng dưới dạng trà hoặc siro dâu.
* Long nhãn: Có công dụng ích tâm tỳ, bổ khí huyết và kiện não dùng rất tốt cho người mắc chứng hay quên do tâm tỳ hư nhược, khí huyết suy giảm. Sách Bản thảo cương mục cho rằng: Long nhãn có thể “khai vị ích tỳ, bổ hư cường trí”. Có thể dùng Long nhãn 500g, Đường trắng 500g, nấu cách thủy thành dạng cao, mỗi ngày ăn 2 lần, mỗi lần 10-15g. Hoặc Long nhãn 15g, Đại táo vài quả, gạo tẻ 100g nấu thành cháo ăn hàng ngày.
* Bá tử nhân: Có công dụng ích tỳ vị, dưỡng tâm khí, ích trí và an thần rất tốt cho người trí nhớ suy giảm do lao dục quá độ, tâm huyết hao tổn. Có thể dùng dưới dạng trà Bá tử nhân.
* Hạt sen: Theo Thần nông bản thảo kinh, Hạt sen thuộc loại thượng phẩm, có công dụng ích tỳ vị, dưỡng tâm khí, ích trí lực, trừ bách bệnh. Có thể dùng dưới dạng cháo Hạt sen hoặc trà hạt sen. Để làm trà, dân gian hay lấy Hạt sen đập vụn hãm với nước sôi uống, có thể cho thêm một vài quả Đại táo hoặc một chút Đường phèn.
* Nấm Linh chi: Có công dụng dưỡng tâm an thần, ích khí bổ huyết, kiện não ích trí. Mỗi ngày dùng 5g sắc uống thay trà hoặc tán thành bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 1,5g với nước ấm.
* Hà thủ ô: Có công dụng bổ thận dưỡng huyết, cường thận ích trí. Được dùng dưới dạng trà phiến hoặc trà bột Hà thủ ô, mỗi ngày 15-20g.
* Đại táo: Có công dụng bổ khí huyết, kiện tỳ vị, dùng rất tốt cho người mắc chứng hay quên do khí huyết suy nhược. Đại táo rất giàu các sinh tố và nguyên tố vi lượng, bởi vậy được gọi là một loại thuốc “hoàn” vi sinh tố thiên nhiên. Được dùng dưới dạng sắc lấy nước uống thay trà.
* Nhân sâm: Có công dụng đại bổ nguyên khí, định tâm ích trí, rất có lợi cho việc nâng cao năng lực hoạt động của não bộ. Dùng dưới dạng trà tan hoặc trà phiến, mỗi ngày 3-5g.
* Mật ong: Có công dụng tăng cường trí nhớ rất hiệu quả. Trong thành phần, ngoài các chất đường, đạm, còn chứa rất nhiều các loại sinh tố và nguyên tố vi lượng có ích cho hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Mỗi ngày nên uống 2 lần, mỗi lần từ 1-2 thìa canh.
* Kỷ tử: Có công dụng bổ thận, kiện não. Cách dùng: Kỷ tử 30g, Não dê 1 bộ, hấp cách thủy ăn; hoặc Kỷ tử 20g, Đại táo 6 quả, Trứng gà 2 quả (luộc chín, bóc bỏ vỏ) hấm kỹ rồi ăn trứng uống nước, dùng hàng ngày hoặc cách nhật..
* Đông trùng hạ thảo: Có công dụng kiện não ích trí, bổ hư rất tốt, đặc biệt với những người mắc chứng hay quên do phế thận âm hư. Thường dùng 4-5 cái hầm với gà con từ 400-500g, ăn một vài lần trong một tuần.
* Mỡ bìm bịp: Có công dụng bổ thận ích tinh, kiện não rất tốt. Dùng Mỡ bìm bịp 15g chưng với Tổ yến hoặc Mộc nhĩ trắng ăn hàng ngày.
Ths.BS. Hoàng Khánh Toàn
